" Tancredi " Chioacchino Rossini

De affiche van de eerste uitvoering op 6 februari 1813.

Opera van Gioacchino Rossini in 2 bedrijven en zes tonelen.

Libretto door Gaetano Rissi naar Torguato Tasso " Het bevrijde Jeruzalem uit 1584 en Voltaires " Tancredi "van 1760. 

Inleiding.

Rossini noemde zijn eerste dramatische werk in 1813 " een heroïsch melodramma " . Rossini werd vooral beroemd met zijn vrolijke opera's en in het bijzonder zijn " Il barbiere di Seviglia ". Toch zijn Rossini's dramatische opera's meesterlijk gecomponeerd en van een bijzondere schoonheid met name " Tancredi ". 

In  de tijd van de grote veranderingen begin der negentiende eeuw was de opera-seria in de stijl van Pietro Mettastasio (1698-1782) net zo passé als de opera-buffa van Passiello (1740-1816). Hier bewees Rossini een conservatieve vernieuwer te zijn en een formidabele theatermaker, hij schreef dit werk in zijn vroege compositieperiode in 1813,  gebruikte reeds  recitatieven in begeleiding met de clavecimbel, om de gesproken dialogen te vervangen. Zijn " Tancredi " het melodrama Eroico in twee bedrijven ging in première op 6 februari 1813 in het  Theatro " La  Fenice " in Venetië. De titelrol werd vertolkt door Adelaide Montresor een contra-alt of een virtuoze mezzo-sopraan met beweeglijke coloratuur, zij was gekend onder haar meisjesnaam " La Malanolte. Rossini had grote bewondering voor haar. De première moest echter halverwege stop gezet worden omdat ze zich niet goed voelde.

Toch groeide " Tancredie " uit tot een populair werk van Rossini, ook internationaal toen in die periode de Rossini-koorts uitbrak, maar zoals de meeste van Rossini's werken raakte ook dit werk in verval enkel zijn " Il Barbiere di Seviglia " bleef een repertoire stuk ook internationaal. Deze opera heeft hier een tragische afloop met de dood van Tancredi en Argirio, maar het was de mode in de Venetiaanse operahuizen dat er een alternatief slot werd gecomponeerd, met wel een  goed einde dus ook in " Tancredi " was dit het geval. Het is nu de gewoonte geworden dat sommige producties na het afsluiten van de opera door de dirigent wordt verteld dat de componist ook een alternatieve finale heeft bedacht met een goede afloop en deze dan ook op scéne wordt gebracht. In 1952 doorbrak Marilyn Horne deze visie, zij stond er op alleen de tragische Ferrara-einde te brengen zij vond dat dit meer in de lijn lag van de toon van de Opera lag.

Rolverdeling.                      Stem.                  Eerste cast.      

Tancredi, Sicilaanse edelman.------------ mezzo-sopraan ----------------------- Adelaide Montresor

Argirio koning van Syracuse. ---------------- tenor -------------------------------------- Pietro Todran

Amenaide, zijn dochter ---------------------- sopraan ---------------------------- Elisabeth Guarmani

Orbazzano, Sicilaanse hertog --------------- bariton --------------------------------- Luciano Bianchi 

Isaura, hofdame ---------------------------- mezzo-sopraan --------------------------- Teresa Marchesi

Roggiero, schildknaap --------------------- mezzo of tenor --------------------------- Catolino Sivelli

Tijd en plaats: Sicilaanse stadstaat Syracuse 1005

Akt.1

1° Toneel: een paleisteras met zicht op zee

Bij het opengaan van, het doek ziet men op het podium een paleisterras dat op de zee uitkijkt. De ridders van Syracuse bezingen, gehuld in prachtige gewaden dat er gelukkige tijden zijn aangebroken. Argirio, de heerser van Syracuse, heeft een wapenstilstand gesloten met Orbazzano, de hertog van Sicilië, om met vereende krachten ten strijde te kunnen trekken tegen de Saracenen. Met deze verbintenis is er een einde gekomen aan een oude familievete. In het bijzijn van de ridders zweren de beide mannen elkaar trouw en steun ( duet: " Si giuriam ") . Er staat bij die verdediging van Sicilië veel op het spel, zoals Orbazzano op patriottische toon benadrukt wordt " Voor geloof en vaderland ". Argirio heeft de hertog de hand van zijn dochter geschonken. Maar de beide mannen vrezen dat de verbannen koningszoon Tancredi zich zou kunnen aansluiten bij de Saracenen. Tancredi heeft namelijk wel reden zich te wreken: hij is als zoon van de rechtmatige koning van Sicilië verdreven door Orbazzano en is daarbij nog eens verliefd op Amenaide dit is algemeen geweten.

Een elegante dans van de hofdames bereiden de entree van Amenaide voor. Zij zingt hoe blij ze is met het einde van de vete ( aria: " Come dolce all' alma mia ") maar tegelijk verlangt ze naar Tancredi's terugkeer. (aria; " E tu, quando tornerai "). Ze verneemt dan ook met ontzetting het bevel van haar vader dat ze de vrouw moet worden van de hertog Obazzano. Ook de liefdesverklaring van de hertog verandert daar weinig aan. Argirio eist echter van zijn dochter dat ze haar plicht aan het vaderland vervult. Uit een gesprek tussen Amenaide en haar hofdame leren we dat een slaaf een brief van haar naar Tancredi heeft gebracht. Dat is ook de reden waarom Amenaide om een dag uitstel heeft gevraagd voor de huwelijksceremonie .

2° Toneel: we bevinden ons aan het water van de zee.

Tancredi is op de terugweg naar Syracuse, in een boot op het toneel en zingt zijn (aria: " Oh patria ! Dolce e ingratia patria ! ") en daarop volgt de (cavatine: " Di tanti palpiti ") het wordt al snel duidelijk waarom Tancredi naar Sicilië terugkeert, hij wil Syracuse met extra wapens en manschappen verdedigen tegen de Saracenen en zich wreken op Orbazzano, en wil daarbij zijn geliefde terug zien. Haar brief heeft hij nooit gekregen, zoals we later zullen ervaren. De ridder Ruggiero moet Amenaide melden dat Tancredi op komst is.

Amenaide en haar vader verschijnen . Het huwelijk moet die dag worden voltrokken omdat de Saracenen onder hun leider Solamir elk moment kunnen aanvallen. Solamir dingt nu ook naar Ameniaides hand. Bovendien, aldus Argirio, is Tancredi aangekomen op Sicilië om zich voor zijn verdrijving op Orbazzano te wreken. Net als elk andere staatsvijand wacht hem de dood. Argirio probeert Amenaides weerstand weg te nemen: ( aria: " Penso che sei la mia figlia ") . Tancredi luistert hun gesprek af, maar verstaat enkel zijn naam. Wanneer Amenaide alleen achterblijft stapt hij ineens naar voren  tot haar grote ontzetting. Dit moment is wel het allerslechtste ooit voor een rentree ! Haar vader en Orbazzano hebben net een pact gesloten ! Tancredi vraagt Aminaide om genegenheid, maar een liefdevol weerzien zit er nu niet in. De vertwijfeling van beide geliefden mondt uit in een (duet: " Quale per me funesta.") , waarin ze niet nader tot elkaar lijken te komen.

3° Toneel: voor een barokkerk.

Bruiloftsgasten zingen (koor: "Amori scendete, scendete o piaceri "), opnieuw dansen de hofdames een elegeate dans. Orbazzano, de bruidegom, verschijnt met geheven degen op. Hij zal met zijn  troepen direct na de ceremonie ten strijde trekken. Net als Argirio een teken heeft gegeven dat de bruiloft kan beginnen treedt Tancredi naar voren en biedt hij zijn wapens aan voor de strijd tegen de Saracenen. Argorio heeft hem blijkbaar nooit eerder gezien: verheugd neemt hij het aanbod van deze vreemde krijger aan. De beide mannen reiken elkaar de hand en wanneer Tancredi van trouw en eer spreekt, beseft Amenaide dat Tancredi denkt dat zij hem ontrouw is. Hoe kan dat ook anders gezien de bruiloft. Ze weigert om naar het altaar te gaan met de woorden: vader, in deze tempel leid je mij voor het altaar des dood !

Daarop baant Orbazzano zich een weg door de gasten heen en hij bedreigt haar. Eerloos zal je sterven verraadster ! Zijn woede is niet zozeer veroorzaakt door haar weigering om met hem te trouwen, maar in zijn hand houdt hij een brief die hij onderschept heeft, toen een slaaf die naar Salomir, de veldheer der Saracenen, wilde brengen. Dat het bericht aan Tancredi is gericht, kon niemand weten er staat geen geadresseerde op. Geschokt leest haar vader de woorden " Snel, Seracuse verwacht je: jou staan roem en liefde te wachten." Haar vader verstoot haar. Ze wordt door allen vervloekt omdat ze haar land zou hebben verraden. Men eist haar dood. Alleen de hofdame Isaura steunt haar, want zij weet van dit vreselijke misverstand het eerste bedrijf eindigt in volle chaos bij alle aanwezigen ( finale: " Quale infansto orriendo giorno ").

Akt. 2

4° Toneel: een raadzaal. 

Orbazzano beklaagt zich bij Isaura dat Ameniaide hem als minnaar, bruidegom en held heeft vernederd. Die smaad moet worden gewroken. Argirio moet het doodvonnis onderschrijven die de senaat heeft gestemd. In hem woedt een hevige strijd tussen enerzijds zijn plicht als machthebber en anderzijds de vaderlijke liefde voor zijn dochter. ( arria: " Ah! Segnor invano io tento ") Met haperende stem zingt hij over zijn leed ( aria: " Perdonate questo pianto ") een ontroerend gezongen aria, die door het publiek  met heel veel bijval wordt ontvangen. Dan tekent hij . Isaura verwijt Orbazzano dat hij zijn haat op Ameniaide's heeft overgedragen. Ze is een liefhebbende goedmoedige vriendin, ze roept in haar tweedelige ( aria: " Tu che i misere conforti.... Un raggio sereno di placida calma ") .

Amenaide neemt afscheid van haar hofdames die haar emotioneel omarmen. Ze wordt achter slot en grendel geplaatst en denkt na over haar situatie. Ze zingt een jammerlijk ( lied: " No, che il morir non é si barbaro per me " ) het orkest zwijgt hier waardoor deze aria een diep dramatisch effect heeft. Ze leidt het meest onder het feit dat Tancredi denkt dat ze hem ontrouw was. Orbazzano kondigt aan dat het vonnis zal worden voltrokken, maar dan neemt Trancredi onverwacht het woord: Ik wil deze schuldige verdedigen, en hij werpt Orbazzano de handschoen toe. Het duel moet een godsoordeel vestigen . Amenaide schept terug moed. Arginio omarmt Tancredi vol dankbaarheid, misschien is zijn  dochter nog te redden. Het is het begin van een serie van vier duetten tussen de beide mannen. Hoewel de koning hem meermaals vraagt te zeggen hoe hij heet, weigert Tancredi zijn identiteit prijs te geven.

Fanfareklanken kondigen het begin van de strijd aan. Maar eerst treedt Amenaide nog een keer  naar voren en bezingt haar lot eveneens in vier opeenvolgende aria's. De eerste twee zijn opgezet als innige gebeden, de laatste twee zijn versierd met jubelende coloraturen. Dan valt ze haar vader in de armen.

5° Toneel: in een bos.

Tancredi's ridders komen volledig bewapend op ten met  Tancredi trekken ze ten strijde trekken tegen de Saracenen. We begrijpen dat Tancredi het duel met Orbazzano heeft gewonnen, en het leven van Amenaide heeft gered. Ameniaide zoekt hem op en probeert hem tegen te houden. Tevergeefs !! Hij heeft dan misschien wel haar leven gered, hij kan nog altijd niet in haar trouw geloven. Tancredi zegt: ik luister niet naar jou en houd je verleidelijke blikken maar voor een volgende minnaar. Ameniaide reageert er op en bied hem haar leven aan: als je denkt dat ik schuldig ben neem dan dit geschenk terug. Hun onoplosbaar conflict wordt bezongen in niet minder dan vijf duetten, met als laatste gezamenlijke zin. Laat mij sterven, zodat een einde komt aan mijn pijn.

Ruggiero, Tancredi's vriend komt op en het publiek kan terug genieten van nevenpersonages in een solo optreden. Hij bezingt het ongeluk van zijn vriend in een (aria: " Torni d'amor la face ") . In een onheilspellende orkestprelude doolt Tancrdi langs de oever en zingt ( een cavatine: " Ah che scordat non so ") . Hij kan haar niet vergeten. In de stad heerst angst, zo vertellen de soldaten die op weg zijn naar het slagveld.  Tancredi wil echter niets meer met Amenaide te maken hebben. Zij is met haar vader  gevlucht en treffen Tancredi aan op het strand.  De heerser van Syracuse hoort nu pas wie de ridder is die zijn dochter heeft gered. Tancredi wil niets meer met Amenaide te maken hebben ( aria: " Perche turbar la calma " ) Voor hem is het tijd geworden zijn vaderland te verdedigen. Amenaide laat hij achter met haar schaamte en berouw, en daarop trekt hij ten strijde met zijn soldaten.

6° Toneel: terug het paleisterras met zicht op zee.

De heerser van Syracuse is teruggekeerd, en geeft de boodschap dat de overwinning zwaar bevochten is en dat Tancredi zwaar gewond is. Zijn soldaten dragen hem op het toneel. Argirio verzekert de stervende dat niemand anders dan hij de brief had moeten krijgen die Amenaide had gestuurd. Niemand kan zijn dochter verwijten dat ze hem heeft verraden. Met zijn laatste adem spreekt de held tot Argirio : verenig haar hand met mijn bloedig rechterhand. Ik wil als haar bruidegom in mijn graf. Wanneer dit gebeurt valt het doek.

Hier wordt ook soms het alternatieve slot gespeeld nadat de zangers het applaus hebben ontvangen, vertelt de dirigent dat Rossini als naar gewoonte in zijn tijd ook zelf voor een alternatief einde voor zijn opera heeft gecomponeerd. De zangers en het orkest vertolken dan ook nog een de scéne met het goede einde in de ( finale: "Fra quai soavi palpiti " ) .

Basistekst " Opera Collectie" Deagostino.

Historische uitvoeringen.

" Tancredi " die Rossini zijn heroïsch melodrama noemde  leunt nog sterk aan bij de opera seria uit de late beaok, maar deze opera en vooral zijn latere vrolijke " L'Italiano in Algerie " vormde wel de basis voor zijn latere roem, maar legde ook reeds de basis naar de evolutie van zijn grand-opera " Willem Tell rond 1830 tijdens zijn Parijse glorieperiode. 

In de tijd van de grote veranderingen zowel op politiek als op cultreel vlak geraken de meeste werken, met uitzondering van zijn  Barbier in verval. De première startte op 6 februari 1813 wat moeilijk omdat de hoofdrolspeelster Adelaide Montresor ziek was en de voorstelling vroegtijdig moest gestopt worden. Toch groeide " Tancredi " uit tot een publiekslieveling en werd het een repertoirestuk ook te Parijs in 1822 waar het werd opgevoerd aan de Parijse " Opera Italien " , nu met de beroemde sopraan Guidetto Pasta. Na 1830 geraakt het werk in de vergetelheid en het zal pas in 1952 terug bekendheid krijgen door Tullio Serafin die de productie leidde bij de Maggio Musicale in Florence, met de Spaanse mezzo-sopraan  Guiletta Simionato. Maar het was vooral de Amerikaanse mezzo Marilyn Horne die de opera definitief op het operamenu zette met haar optredens in Houston in 1977, Aix-en-Provence in 1981, Venetië in 1982 en in Chicago 1989. Dit waren pijlers in de Rossini renaissance van de tweede helft van de twintigste eeuw, waar zowel het tragische einde te zien is die Rossini componeerde  voor  Ferraro, als het happy end van de oerversie van 1813 te Venetië. Verder  vinden we nog grote mezzo's die de hoofdrol voor hun rekening namen zoals: Lucia Valentini-Terrari (1982), Anne Sofie Van Otter in 1990, In 1994 speelde de Staatsopera unter den Linden in Berlijn beide versies, maar met de contra tenor Jochen Kowalski in de rol van Tancredi in de tragische Ferrara-versie en Kathleen Kuhllmann in de titelrol in de happy end versie. Aan de Scala van Milaan in 1992 was de hoofdrol voor Bernadette Manca di Nissa die de beide versies vertolkte. 

In de lage landen vind ik weinig of geen voorstellingen van dit werk, maar te Gent vind ik een eerste uitvoering in het Frans in het speelseizoen 1828/29 en één in het Duits voor het speelseizoen 1830/31, voor België in de woelige periode van de Belgische of Brabantse omwenteling en dus nog voor de afbraak van de St.- Sebastianus Schouwburg die dan in 1837 zou afgebroken worden om plaatst te maken voor de huidige grote Schouwburg. De vervangingsschouwburg " Parnassus " was niet gechikt om grote operavertoningen te brengen.

Historische opnames. 

In totaal heb ik 26 volledige opnamen ontdekt op het internet:

1) Een eerste 1968 onder de leiding van Mario Rossi met Anna Reynolds, Giampaolo Lorrzadi, Rita Talarcio, Anna Di Stasio, Luigi Roni en Aronne Cerori op Black Disc " The Golden Age of Opera " ESS446 (2Lp's 1968)

2) 1979 San Francisco Opera onder Henry Lewis  met Marilyn Horne, Dolmacio Gonzalez, Margherita Rinaldi, Gwendolyn Jones, Nicola Zaccaria, Carmen Baltrop, Open Real Tape n° Type 5049.

3) 1989 Grand Theatre del Liceso onder Henry Lewis met Marilyn Horne, Ernesto Pa&lacio, Enidina Lloris, Boris Martinovich, Rosa Maria Ycos reeds op DVD " Première Opera DVD5890(2006)

4) 2007 Teatre Real Madrid onder Riccardo Frizza met Ewa Podles, José Manuel Zapata, Mariola Cantarera, Mirano Rodriguez Cusi, Giovanni Battista Parodi, Marina Martins op compact disc. " Live Opera Heaven " C3214 (2 CD's - 2008)

" Tancredi " Rossini

Opvoering aan Theatro Verdi " Opera Trieste " een zeer klassieke voorstelling 2003.

" Tancredi "

Prachtig fragment historisch concert met Marilyn Horne en Katia Ricciarelli in 1990.