" Hérodiade "

" Herodiade " met Placido Domingo als Johannes de doper en Renéé Flemming als Salomé San Francisco Opera.

Opera van Jules Massenet in vier akten en zeven tonelen.

Libretto van Paul Millet en Henri Grémont naar het verhaal " Hérodias " van Gustave Flaubert.

Inleiding.

Dit werk is geschreven voor de Muntschouwburg van Brussel op 19 december 1881. Het is de eerste versie van de opera die toen nog in drie bedrijven werd opgevoerd, dit was ook de periode dat Massenet veel in België en Nederland reisde om zijn werken te begeleiden en te dirigeren. Een tweede herwerkte Italiaanse versie was voor Parijs en zou in 1884 gebracht worden voor de Opera Italienne onder de titel " Erodiade ". Een Franse vertaling zou maar pas volgen in 1903 aan de Opera Comique. Het was ook de periode dat hij " Manon " componeerde in Den Haag.

Massenet was ook een belangrijke en gegeerde gast te Gent. In 1887 zou hij zijn opera " Le Cid " hier dirigeren een werk dat hij vijf jaar eerder had gecreëerd te Parijs. Te Gent was dit bezoek een ophefmakende gebeurtenis. Bij het einde van de vertoning, een schitterende voorstelling ten andere met nieuwe decors en een prima bezetting met Laville, Boyer en Merrit. Bij de hulde van Massenet veranderde het podium in een bloemenzee. Massenet, een ware gentelman, schonk de meeste bloemen aan de artiesten. Er waren er zoveel bloemen over dat zijn kamers in het naast gelegen hotel, waar hij zijn intrek genomen had  in een heuse serre was herschapen. Hij kreeg van de toenmalige burgemeester een gouden medaille als herinnering, en zo werd Massenet ereburger van de stad Gent.

Plaats en tijd: Het Jeruzalem van de eerste eeuw van onze tijdrekening.

Rolverdeling.                       Stem.                    Eerste cast.

Salomé -----------------------------------------sopraan ------------------------------Marthe Duvivier

Herodiade --------------------------------mezzo-sopraan ---------------Blanche Deschamps Jéhin

Johannes de doper ---------------------------tenor---------------------------------Edmont Vergnet

Herodes, koning van Galilea ----------------bariton ----------------Theophile-Adolphe Manowy

Phanuel , magiër --------------------------------bas -------------------------------------Leon Gresse

Vitellius, consul ------------------------------bariton --------------------------------Henri Fontaine

Hoge priester----------------------------------bariton ----------------------------------------Bauters

Een stem uit de tempel -------------------- tenor ----------------------------------------Mansuéde

Babylonisch meisje --------------------------sopraan -----------------------------------------Hervay

Akt. 1

1° Toneel : het paleis van Herodes.

De dag breekt aan, kooplieden en slaven van verschillende karavanen twisten onderling. De magiër Phanuel verschijnt en voorspelt opstand tegen de Romeinen. Uit het paleis komt Salomé die niet weet dat zij de dochter is van Hérodiade. Salomé is verliefd geworden op de profeet Johannes de doper. Hérodes de koning van Galilea bemint hartstochtelijk Salomé. Hérodiade eist van haar gemaal het hoofd van Johannes de doper , daar hij  haar voortdurend vervloekt en vervolgt. Hérodes durft eigenlijk niet Johannes ter dood te brengen  omdat het volk de profeet vereert. Plotseling verchijnt Johannes de doper zelf ten tonele en spreekt hij een vreselijke profetie uit. Hérodes en Hérodiade vluchten. Salomé bekent de profeet nu haar liefde , maar deze wil alleen voor God leven en sterven.

Akt. 2

2° Toneel: de kamer van Hérodes.

Slaven dansen om de koning te verstrooien. Deze drinkt een liefdesdrank die hem de illusie geeft dat Salomé bij hem is. Phanuel verschijnt en tracht de labiele Hérodes op zijn plicht als vorst te wijzen:  een opstand tegen de Romeinen zou Hérodes heerser maken over Judea.

3° Toneel: een openbare plaats.

De opstand breekt uit. Hérodes kondigt de komst aan van Vitellius een Romeins proconsul. Hérodes treedt hem tegemoet en het volk barst in een luid gejuich uit want Vitellius kondigt aan dat César hen recht zal laten wedervaren. Zingende vrouwen, onder wie Salomé begeleiden triomfantelijk Johannes. Hérodiade ziet welke emotie Hérodes bevangt bij het zien van Salomé. Ze zal zich wreken. Vitellius laat Johannes de doper in de boeien slaan. 

Akt. 3

4° Toneel: de woning van Phanuel.

De magiër ziet dat het sterrenbeeld van Hérodiade onder het teken komt van ramp en misdaad. Hij wekt in haar hart de moederlijke gevoelens weer op die zij reeds lang door lage hartstochten liet verstikken. Phanuel wijst  haar Salomé aan die de tempel binnentreedt. Hérodiade laat echter de jaloersheid ieder beter gevoel overheersen: voor haar is haar dochter een rivale.

5° Toneel: de tempel van Salomon. 

Salomé vervloekt Hérodes en zijn gemalin die Johannes liet gevangen nemen. Hérodes verschijnt in sombere gedachten verzonken. De Romeinen hebben overwonnen. Hij wil zich wreken en rekent op de grote invloed die de profeet Johannes heeft op het volk. Hérodes bemerkt Salomé en terug is hij zijn hartstocht niet meer meester. Hij biedt haar liefde en rijkdom aan. Salomé wijst hem af en slingert hem toe dat ze een andere man lief heeft. Hérodes zweert die man te vinden en te doden. Het volk dringt de tempel binnen en priesters eisen het hoofd van Johannes. Hérodes wil hem sparen, maar Salomé smeekt hem haar het lot van de profeet te laten delen. Nu gaat er voor Hérodes een licht op en gedreven door zijn hartstocht veroordeelt hij Johannes tot ter dood. 

Akt. 4

6° Toneel: een gewelf onder de tempel.

Johannes de doper aanvaardt gelaten zijn lot, maar de liefde van Salomé ontroert hem. De jonge vrouw wist zich tot de gevangenis toegang te verschaffen en wil met hem sterven.

7° Toneel: een feestzaal.

De Romeinen vieren hun overwinning. Salomés verschijning verbreekt de stemming, ze komt een gunst afsmeken om met Johannes te mogen sterven. Hérodiade laat zich vermurwen. Te laat echter want daar toont de beul reeds zijn bloedig zwaard waarmee de execussie werd uitgevoerd. Salomé trekt een dolk en wil Hérodiade, die van alles de schuld is, doden. Deze roept uit : " heb medelijden want ik ben je moeder ". Salomé vervloekt daarop de koningin en slaat de hand aan zichzelf.

Belangrijke aria's. 

Akt.1. Salomé : " Il es doux, ils es bon ".

Akt. 2. Hérodiade:  " Ne me refuse pas ".

Akt. 2. Hérodes :  " Vision Fugitive ".

Akt. 3. Salomé :  " C'est dieu que l'on te nomme ".

Akt. 4. Johannes : " Adieu donc, vains objets qui nous charment sur terre ".

De belangrijkste historische uitvoeringen.

De operageschiedenis van deze opera wordt vooral hier geschreven in België.  Hij kent zijn  geboorte op 19 december 1881 aan de Muntschouwburg te Brussel. Het zal nog drie jaar duren voor hij te Parijs zal vertoond worden en dan nog in een herwerkte Italiaanse versie voor de " Opera Italienne " te Parijs. Hij zal daar in première gaan op 1 februari 1884. Met de familie " De Reszke " in de hoofdrollen Euduard De Reszke als Phanuel en Josephine De Reszke als Salomé en Jean De Reszke als Johannes de doper. Deze Poolse zangfamilie was in die periode wereldberoemd. Jean De Reszke  zou tot op het einde van zijn carrière samenwerken met zijn broeder Eduard en zouden ook samen optreden aan de Metropolitan van New York tot 1902. Jean zou dan vervangen worden door de jonge Enrico Caruso.

De opera zou in hetzelfde theater Italien in 1903 opnieuw in productie komen  en deze keer 43 voorstellingen kennen. In het theater Gaité-Lyrique zou hij ook succesrijk opgevoerd worden in de speelseizoenen 1904,1911 en 1912.De première in Italië was aan de Scala van Milaan op 23 februari 1882. Hoewel deze opera steeds succes had, zou hij toch internationaal niet geheel doorbreken. 

In België daarentegen heeft hij regelmatig met succes repertoire kunnen houden maar echter niet met zo heel veel voorstellingen. Te Gent waar de componist zéér geliefd was voor het eerst op 28 januari 1891, met Lemotte-Schurger als Hérodiade, Anna Devianne als Salomé, Pruym als Johannes de doper en Stamler als Hérodes. In het speelseizoen 1904/05 met Campagnola als Johannes. In 1920/21 met Vina Bovy als Salomé. In 1934/35 met Maria Serverius als Salomé en Mina Bolotine als Hérodiade en Theo Beets als Johannes. Tot 1963 tekent men toch een totaal van 153 voorstellingen alleen in het Frans. Tussen 1970 en 1974 vindt men nog eens 6 voorstellingen waarvan de belangrijkste uitvoering in 1970 met Michele Vilma als Hérodiade, Jacqueline Van Qualle als Salomé en Tony Poncet als Johannes de doper, het zou zijn laatste optreden worden aan de Gentse opera waar hij een publiekslieveling was, het werd terug een memorabele voorstelling met tal van bisnummers door Tony Poncet die op die manier  afscheid nam  van zijn Fans. 

Historische opnames.

1) 1963 onder de leiding van Georges Prêtre aan het Theater National de Paris met Regine Crespin als Salomé , Rita Gorr als Hérodiade, Albert Lance als Johannes en Michels Dens als Hérodes en Jasques Mars als Phanuel. Op Black disc La Voi de Son Maitre ASDF789( 2lp's) en vanaf 2008 ook op CD . The opera Lovers HER 196301-2 (2 cd's)

2) 1994 onder Michel Plasson  met het orkest van " Capitole de Toulouse met Sheryl Studer als Salomé, Nadine Deuize als Hérodiade, Ben Hejpner als Johannes, Thomas Hampson als Hérodes en José Van dam als Phanuel. op Cd EMI 555378-2( 3Cd's)

3) Nog een bijzonder mooie versie met het San Francisco orkest onder de leiding van Valory Gergiev met Renée Flemming als Salomé, Dolora Lajick als Hérodiade, Placido Domingo als Johannes en Juan Pons als Hérodes op Sonny Classicals compact disc nise Sony S2K 66847 ( 2Cd's)   

" Hérodiade "

Een van de vroegste opnames van deze opera" Hérodiade " van de Franse bariton Maurice Renaud (1860-1933) die ook te Gent heeft gezongen tussen 1885 en 1888 . De beroemde Aria " Vision Fusitive " opname van 1908 er bestaat nog een vroegere opname van 1906 maar deze is veel beter van opnamekwaliteit.

" Hérodiade "

Paul Franz (1876-1950) Franse tenor die zong te Gent 1930/31 in " Hérodiade " in de rol van Johannes de doper. Aria " Ne pouvant réprimer les elans de la foi " opname 1929.

" Hérodiade " Pony Poncet life Verviers 1964.

" Hérodiade " Regine Crespin (1927-2007)

Regine Crespin zingt uit " Herodiade " van Massenet " Calmez donc vos Fureurs " onder Georges Prêtre. Opname 1963 aan het Theatre National de l'Opera Paris.

" Hérodiade " Massenet Liceu 1984.

Historice opname aan de opera Liceu productie 1984 met Montserrat Caballé, Jose Carreras, Vejzovic, Pons en Delacôté. (1984)