" Lucia di Lammermoor "

Anna Moffo.

Opera van gaetano Donizetti in drie akten en zeven tonelen.

Libretto van Salvdore Cammerano naar de novelle " The Bride of Lammermoor " van Sir Walther Scott. 

Inleiding.

Tussen Elisir D'Amore en Lucia liggen 10 andere opera's van Donizetti, waarvan er slechts één enkele bekend gebleven is, namelijk " Lucrecia Borgia" (1833). " Lucia di Lammermoor werd voor het eerst opgevoerd in de " San Carlo " van Napels in 1835 met Fanny Persiani, die ook te Gent gezongen heeft in 1849, Tacchinordi, Gilbert Duprez, Domenico Cossoli en Carlo Posto. Het feit dat Persiani de rol van Lucia creëerde bewijst dat Donizetti de rol componeerde voor een hoge coloratuursopraan en niet voor een dramatische sopraan als Callas. Alle grote coloratuursopranen hebben als Lucia triomfen gevoerd het is onmogelijk alle grote diva's te noemen die deze rol gezongen hebben. Misschien enkele die tot de verbeelding spreken, Patti, Tetrazani, Barrientos, Sembrich, Gerster, Melba, Lily Pons, Vina Bovy, Clara Clairbert, Maria Callas, Motserat Caballé, Nathaly Dessay, Anna Netrebko om er enkele van de jongste generatie te noemen.

Donizetti bewerkte deze partituur tot een Franse versie, deze ging in première in 1839 in het " Théâtre de Renaisance " te Parijs als " Lucia de Lammermoor " 

Rolverdeling.                     Stem.                          Eerste cast.

Lucia --------------------------------------coloratuursopraan----------------Fanny Tacchinardi Persiani

Enrico Ashton, haar broer ------------------bariton --------------------------------- Domenico Cosselli

Edgardo, Lord van Ravenswood ---------------tenor -------------------------------Gilbert Louis Duprez

Arturo, Lord van Bucklaw --------------------tenor -------------------------------------------Balestrierie

Raimondo, kapelaan ----------------------------bas ----------------------------------Carlo Ottolini Porto

Alisa, gezelschapsdame -----------------mezzo sopraan -------------------------------Teresa Zappicci

Normanno, Jachtmeester ---------------------tenor--------------------------------------Afanesto Rossi

Tijd en plaats: Schotland einde van de zeventiende eeuw.

Akt. 1

1° Toneel: park aan het kasteel van Raverswood.

Normano en andere volgelingen van Ashton doorzoeken de omgeving om na te gaan od Lucia, Ashtons zuster, hier soms een bijeenkomst heeft met Edgardo Raverswood, haar minnaar. Enrico Ashton vertelt Normano dat zij iemand moet trouwen die hem politiek kan steunen, maar de gouverneur Raimondo ( in sommige versies een dominee of priester ) zegt dat het te kort na de dood van Lucia's moeder is om over een huwelijk te spreken. Normanno vertelt dat Lucia hier vaak kwam wandelen met haar hofdame Alisa, en dat ze hier eens door iemand gered werd van een woedende stier. Sindsdien komt zij hier dagelijks met haar redder samen en deze blijkt Edgardo Raverswood te zijn, de gezworen vijand van Enrico Ashton. Deze uit zijn woede hierover in een (aria: " Curda funesta smamia ") . De partij die hij gesteund heeft is als verliezer uit de strijd gekomen en zijn enige redding is, Lucia aan een aanhanger van het nieuwe regime uit te huwelijken Het koor komt van de jacht terug en vertelt dat zij Edgardo doodbleek op zijn paard hebben zien springen en hebben zien weg rijden. Ashtons vermoeden is zekerheid, en in de (cabaletta :"  La pietade in Suofacore ") , geeft hij uiting van zijn wraakgevoelens.

2° Toneel: park bij het kasteel van Ashton, aan een fontein.

Hier wordt een harpsolo als voorspel gebruikt. Lucia komt op met haar gezellin Alisa, en wacht op de komst van Edgardo. Zij vertelt de geschiedenis van de fontein, hoe eens een Raverswood hier zijn geliefde doodde en haar in het water wierp. Zij meent soms die geest van die ongelukkige vrouw te zien, waar zij uitvoerig over vertelt in haar ( aria: " Regna nel silenzio ") de cabaletta hiervan is: ( " Quande rapito in estasi ") zij is vervuld van verlangen naar Edgardo. Deze nadert waarop Alisa zich discreet terug trekt. Edgardo komt haar zeggen dat hij op een diplomatieke missie naar Frankrijk gestuurd wordt. Hij wil voor zijn vertrek haar hand vragen, bij haar broer . Hij wordt kwaad als Lucia hem afraadt om dit te doen. Hij herinnert er haar aan dat hij gezworen heeft zich op haar familie te wreken over wat men zijn vader als onrecht heeft aangedaan. ( duet; " Sulba tombache prinsena ") . Lucia kalmeert hem en belooft hem trouw te zullen blijven tot hij uit Frankrijk terugkomt. ( duet: " Verrano a te sull'aure ").

Akt. 2

3° Toneel: studeerkamer van Enrico Ashton.

Enrico en Normano hebben alle brieven van Edgardo onderschept. Enrico laat zijn zuster bij zich komen in zijn studeervertrek. Hij geeft haar een vervalste brief te lezen, waaruit Lucia opmaakt dat Edgardo haar ontrouw is ( duet; " Soffriva nel pianto ") Enrico maakt van deze gelegenheid gebruik haar te overtuigen te trouwen met Lord Arturo Bucklaw, die ieder ogenblik op het kasteel verwacht wordt. Hij waarschuwt haar dat dit huwelijk hem van het schavot zal kunnen redden, nu de regering in ander handen is. ( duet: Se tradirmi tu postai " ). er volgt volgens de partituur van Donizetti nu een duet tussen Lucia en Raimondo waarin deze haar kan overtuigen tot dit huwelijk over te gaan. Dit duet wordt echter in de meeste opvoeringen weg gelaten.

4° Toneel: een feestzaal in het kasteel van Ashton. 

De bruiloftsgasten verwelkomen Arturo Bucklaw, die Enrico vraagt waar zijn bruid is. Deze komt even later wankelend op , en tekent gesteund soor Alisa en Raimondo, het huwelijkscontract. Op dat ogenblik breekt de teruggekeerde Edgardo door de menigte , en het moment van het beroemde sextet is aangebroken. ( sextet; " chi mi frena in tal momento ") Men wil hem met geweld verjagen, maar Raimondo eist dat men hem uitleg zal geven. Als Edgardo hoort dat Lucia zojuist met een ander getrouwd is vervloekt hij haar.

Akt. 3

5°Roneel: een torenkamer waar Edgardo verblijft.  

Tijdens een storm komt Enrico Ashton, Edgardo opzoeken om hem uit te dagen voor een duel. Als plaats wordt graftombe der Ravenwoods gekozen. Deze scéne eindigt met een ( duet: " O sole pui rapido ") Deze hele scéne is onmisbaar voor het begrip van de handelingen, en muzikaal belangrijk voor de stormmuziek waarmee hij begint  , en het martiale duet waarmee hij eindigt, wordt in Italië steeds gecoupeerd, maar heden is het terug in de mode en wordt dit in de meeste producties in ere hersteld om de handelingen terug te laten verlopen volgens de ingesteldheid van de componist, of het totale tegengestelde, om de handelingen door de regie in een andere context te brengen dan de doelstellingen van de componist ( Sommige regisseurs denken heiliger te zijn dan de Paus.) Sommige producties  worden door de regie zo verminkt dat het totaal nieuwe werken worden en niet meer beantwoorden aan de basisstellingen van het oorspronkelijke werk.

6° Toneel: feestvierende gasten op het kasteel van Ashton. 

Het feest wordt gestoord door Raimondo met de gruwelijke mededeling dat Lucia waanzinnig geworden is en haar bruidegom om het leven gebracht heeft. ( aria: " Dalla stanza ove Lucia ")  Lucia komt binnen, verdwaasd door de waanzin en zingt haar grote waanzinscéne ( " Il dolce suono " met de aria " Alfin santua "  en het cabaletta " Sparigi d'amore pianto ") Ze denkt er aan om met Edgardo naar het huwelijksaltaar te gaan. Deze aria wordt onderbroken door de terugkomst van Enrico, die vol wroeging is door dit schouwspel en door Raimondo wordt verweten. Helaas beschouwt men in vrijwel alle opvoeringen deze scéne als een aria, en wordt het intermezzo weggelaten, evenals de verwijten die Enrico daarna aan Normanno richt.

7° Toneel: de grafkapel.

Bij de grafkapel van de Ravenwoods wacht Edgardo op de komst van zijn tegenstander in het duel. Hij spreekt tot het graf waar ook hij spoedig zal rusten, daar hij zich niet tegen de degen van zijn vijand zal verdedigen ( recitatief: " Tombe degli avi mici " en de aria " Fra poco a me rocivero ") In plaats van zijn tegenstander komt Raimondo, met anderen hem melden dat Lucia gestorven is. Edgardo slaat nu de hand aan zichzelf in de finale ( aria: " Tu che aDio spiegasti l'ali ") .

Historische uitvoeringen.

De eerste uitvoering had plaats op 26 september 1835 te Napels en deze première was  een groot succes. In de tijdspanne van ongeveer tien jaar tussen Bellini (die vier dagen voor de première was overleden ) en de opkomende Verdi , was Donizetti de toonaangevende componist van zijn tijd. Binnen enkele jaren werd " Lucia di Lammermoor " in alle belangrijke operahuizen over de ganse wereld in productie gebracht. Eerder heb ik al gezegd dat een lange rij sopranen triomfen geoogst hebben met de titelrol van Lucia, heden in de 21 ste eeuw is dit nog zo. In de moderne tijden kunnen we Maria Callas niet uit het oog verliezen , die met haar dramatische interpretatie een schitterende doorleefde uitvoering neerzette. Oorspronkelijk had Donizetti voor deze rol een lichtere stem dan die van Callas gedacht. In onze moderne tijd blijft het een glansrol voor tal van sopranen zoals Renato Scotto, Montsera Cabbalé, Anna Netrebko, Beverly Sills, Johan Sutherland, Anna Moffo, Angela Gheorgiu, Damrau , Narhalie Dessay enz.....

Te vaak wordt dit meesterwerk geteisterd door grote coupures, zo wordt vaak de torenscéne of de kerkhof scéne weggelaten, zodat het werk herleid wordt een vehikel waar sopranen hun kunsten laten zien. Een oorspronkelijke complete uitvoering toont aan dat het één van de evenwichtigste opera's is uit de opera geschiedenis van de 19 de eeuw. Het is dus niet te verwonderen dat deze opera in alle operahuizen een repertoirestuk is van eerste rang.

Historische opvoeringen in de lage landen.

In Nederland stond het werk jaarlijks op het repertoire van de Italiaanse opera. Hierdoor heeft Nederland  imposante en beroemde  Lucia's kunnen bewonderen, waaronder Albertina Cassani, Mercedes Capsir, Margherita Salve, Lina Romelli, Hilda Reggiani, Attilia Archi, Nunu Sabchioni, Maria Gentile, Elda Di Veroli, Josephina Luchene en nog vele anderen. Te Brussel kennen we als vroegere Lucia's Lucetti Korsoff, Yvonne de Tréville. In Gent hebben we een eerste voorstelling gevonden in het eerste seizoen van de  nieuwe " Grote Theater " in het Frans op 30 november 1840 met Hélène Cundell als Lucia, Espinasse als Ravenswood, Tilly als Ahston, Garbet als Bucklaw en Lacroix als Raymond. 

We vinden zelfs al een eerste Italiaanse versie in 1841 met Donatelli als Lucia en Paterni als Raverswood, Delvino als Ashton, Lagomarsino als Bucklaw en Lanzoni als Raymond. Ook hier volgden de Lucia's elkaar op met Labordi-Villiomi in 1844 met Thillon in 1846, Persiani in 1849 zij had de premiére gezongen te Napels tien jaar vroeger. Met Miolan-Carvalho in 1861 en in 1862 Adelina Patti, die hier te Gent debuteerde, in 1886 met Boyer, later volgen nog beroemde Lucia's Galvani in 1908, Vina Bovy in 1933, Clara Clairbert in 1935, Amelia Benvenuti in 1964 en 1966 en 1970, Pontie in 1975 en Dol Piva in 1974 . We tellen een totaal van 235 voorstellingen in de Franse versie en 36 in de Italiaanse versie dus een totaal van 271 voorstellingen van 1840 tot 1980.

Discografie en Cinégrafie.

 1) Er bestaan momenteel 176 volledige opnames waarvan de oudste van 1929 aan de Scala van Milaan onder leiding van Lorenzo Mlajoli met Mercedes Capsir, Enzo de Miro Lomanto, Enrico Milinari, Salvatore Bacaloni, Emilio Venturini, Ida Mannorini, Emilio Venturini op Black Disc. Columbia  D14608 - 14620 (13x 78s) of op compact disc Myto 2MDC 942.99 (2 CD's)

2) 1953 onder Tulio Serafin met Maria Callas, Guiseppe di Stefano, Tito Gobbi, Raffaelle Arie, aan de Scala van Milaan op Cd EMI CMS 769980-2 (2CD's)

3) 1965 onder George Pretre met Anna Moffo, Carlo Bergonzi, Mario Sereni, Ezio Flagello met het orkest RCA Italiano op audio CD RCA Victor GD 86504 (2 CD's.)

4)  1990 onder Ion Marin met het London Symphonique orchestra met Cheril Studer, Placido Domingo, Juan Pons, Samuel Ramey op audio CD: Deutsche Grammofon cat: 495 4912.

5) Een Franse versie van 2002 onder Evelino Pido, Opera National de Lyon met Nathalie Dessay, Marcello Alvarez, Ludovic Tézier, Nicolas Cavallier op CD. Celestial Audio CA 3410 en van hetzelfde jaar onder dezelfde dirigent ook opera Lyon met bijna dezelfde bezetting maar nu met Roberto Alagna op CD EMI classics cat: 072/435452823

6) Ook 2002 maar op DVD onder Evelino Pido, met Patrizia Ciofi, Roberto Alagna, Ludovic Tézier en Nicolas Cavallier op DVD. video TDK. 

" Lucia di Lammermoor " de waanzin scène van Lucia

Een van de grootste diva's van haar generatie " Dame Joan Sutherland " opname 1962.

Lucia di Lammermoor " het beroemde sextet " Chi mi freno... "

In dit beroemde sextet zien we Nathalie Dessay, Joseph Calleya, Matthew Plenk, Lodivic Tézier en Kwangchul Yuon.

" Lucia di Lammermoor " van Donizetti.

Opera-film met Anna Moffo als Lucia, Giulio Fioravanti, Lajos Kozma en paolo Washington onder Carlo Felice Cillario met het orkest van de " Opera Di Roma " Film van 1971