Modest Petrowitsj Moessorgsky (1839-1881)

Modest Moessorgsky (1870)

Moessorgsky werd op 21 maart 1839 geboren in Karewo, in het tsaristische Rusland. Zijn vader was langdeigenaar en van lagere adel en  stuurde zijn zoon reeds op 12 jarige leeftijd naar de kadettenschool van de marine voor een militaire opleiding. De jonge officier speelde al vlug klavier in de elegante salons van St.-Petersburg . Hij geraakte verslaafd aan drank en alcohol wat hem uiteindelijk fataal zou worden. Volgens zijn  tijdgenoten was hij een pianospelend delittant. Hij leerde er echter Cesar Cui, Milli Balikerev, Rimski-Korsakov en Alexander Boridin kennen , waar hij zich bij aansloot als revolutionair maar wel de minst geschoolde van de vijf. Toch zal er een blijvende vriendschap ontstaan met Rimski-Korsakov. De " Grote Vijf " zoals ze zichzelf noemden, wilden het juk der vreemde invloeden uit de Russische muziek verbannen en een eigen karakter geven dat typisch was voor hun land, voor mij is Moessorgsky daar het best in geslaagd alhoewel hij onvoldoende muzikaal was geschoold. In 1858 nam hij ontslag uit het leger en ging hij bij Balakirov in de leer.

Moessorgsky was echter een systeemloos en chaotisch werker. In 1861 verviel hij plots in armoede ten gevolge van de vrijmaking van de wet op de lijfeigenen waarmee hij van harte sympathiseerde. Zo zag hij zich verplicht lagere administratieve functies bij de overheidsdiensten te verrichten en aan te nemen. Ten gevolge van drankzucht en zijn wankele geestesgesteldheid verkeerde hij bestendig in moeilijkheden. Gedurende enkele jaren leefde hij als een soort uitgestotene in een commune en tenslotte dronk hij zich dood. Door zijn levensstijl en vooral door onbegrip lieten de " Grote Vijf " hem vallen als een baksteen, met uitzondering van Rimski-Korsakov, die de verwerking van Moessorgsky's muzikaal nalatenschap op zich zou nemen.

Moessorgsky is eigenlijk door zijn geniale geest in één opzicht uniek. Zijn werk is nooit uitgevoerd zoals het eigenlijk was. Keer op keer  werden ze door de censuur geweigerd en afgewezen. Moessorgsky liet immers alles zo chaotisch achter dat zonder de welgemeende bemoeiing van anderen waarschijnlijk zijn werk nooit zou zijn uitgevoerd of ten hore zijn gebracht. Vandaag kiezen wij de muziek zoals ze door de hoogst originele componist werd geschreven met fouten en al. Maar  zijn tijdgenoten  konden zijn kale harmonie , en ecliptische modulaties en on-ortodoxe orkestratie beslist niet apprecieëren. Gefrustreerd en onbegrepen  werd dit echter zijn psychische ondergang.

Zijn diep medevoelen met de verdrukte boeren blijkt uit zijn ene eigen voltooide opera " Boris Godoenow ". Daarin treed het Russische volk even zeer op de voorgrond als de machtig getekende tsaar. Het werk kende veel wederwaardigheden, en onderging heel wat wijzigingen. De meest voorkomende versie is die waarvan zijn vriend Rimski-Korsakov de harmonie en de orkestratie heeft verbeterd. Alhoewel heden toch de tendens bestaat de allereerste versie van Moessorgsky zelf ook op te voeren men noemt dit dan de " Oer Boris " van 1868. Moessorgsky noemt zijn eigen opera's eigenlijk geen opera, maar " muzikaal volksdrama ". Zijn twee andere opera's het historische drama " Khovantchina " en het landelijke blijspel " De jaarmarkt van Sorotsjintsi " moesten ook door anderen afgewerkt worden, omdat hij die onvoltooid heeft nagelaten.

De prelude van de " Khovantchina " waarin de dageraad over het Kremlin wordt afgeschilderd wordt soms ook als een zelfstandig miziekstuk gespeeld. ook de jaarmarkt van Sorotsjintsi " werd door Timski-Korsakov sterk herwerkt en de " nacht op de kale berg " was eigenlijk bestemd voor een ballet-opera " Mlada " een nooit opgevoerd project van Moessorgsky. Vele jaren later in de twintigste eeuw werden de Moessorgsky werken ook nog door andere componisten  zoals Stravinsky en Maurice Ravel bewerkt , deze laatse componeerde er zelfs " Fantasieën " voor.

Iedere studie over de genialiteit van de musicus zou in Moessorgsky haar kroongetuige kunnen vinden. Maar ook wel de tregiek in het bestaan vn de onbegrepen scheppende kunstenaar zou willen schrijven, zou geen schokkender voorbeeld kunnen vinden dan moessorgsky's leven, dat zelfs een Dostojewsky niet onmesnelijker kunnen bedenken. Voor de psucholoog, voor de arts biedt het " geval ' Moessorsgky boeiend studiemateriaal.

Moessorgsky stierf op zijn 42 ste op 28 maart 1881, in een armentehuis te St.-Petersburg.