De eerste " Otello " 1816

Maria Malibran Garcia als Desdemona 1834

Opera van Gioacchino Rossini met ouverture in 3 bedrijven  en 4 tonelen.

Italiaans libretto van Francesco Maria Besio Di Salsa naar een Franse bewerking van het Shakespear verhaal.

Inleiding.

Noch Rossini noch zijn librettist kende de versie van Shakespeare want het operaverhaal wijkt zwaar af van Shakespeares versie. De handelingen grijpen plaats in Venetië in plaats van in Cyprus, en ook het gehele drama-conflict ontwikkelt zich op een gans andere manier. Het personage van Jago heeft hier ook veel minder impact op het verloop van het verhaal, tegenover het originele Shakespeare en  Verdi verhaal, zodat de rol van Rodrigo meer in het gebeuren wordt betrokken en eigenlijk Rodrigo de spilfiguur wordt in het operagebeuren. Toch weet Rossini in zijn versie van " Otello " de meest moeilijke en meest briljante muziek mee  te geven. Dit werk kan alleen maar gebracht worden door zeven top vertolkers van het hoogste niveau, waarmee het werk staat of valt.

De rollen van Otello, Jago en Rodrigo kunnen maar gezongen worden door drie eerste tenoren. Ook de vrouwelijke hoofdrollen  van Desdemona en Emilia zijn top mezzo partituren die heel dikwijls moeten beschikken over een beweeglijke coloratuur zoals de huidige specialiste in onze moderne tijd Cecilia Bartoli. Dit werk werd voor het eerst opgevoerd in het Theatro del Fonda te Napels op 4 december 1816 bijna 71 jaar voor het gigantische meesterwerk van Verdi. Heden wordt dit moeilijke werk regelmatig als een concertante uitvoering geprogrammeerd. Onze Vlaamse opera heeft het dus wel aangedurfd deze " Otello " scenisch te programmeren en gezien het op alle vlakken een geslaagde voorstelling was in 2014, verdient het zeker de aandacht dit te vermelden.

Rolverdeling.                        Stem.                      Eerste Cast.

Otello ----------------------------------------------tenor ---------------------------------- Andrea Nozzani

Desdemona --------------------------------------- mezzosopraan --------------------- Isabelle Colbrand

Rodrigo -------------------------------------------- tenor -----------------------------------Giovanni David

Jago ----------------------------------------------- tenor ---------------------------- Giuseppe Ciccimarra

Emilia --------------------------------------------- mezzosopraan ---------------------------- Maria Mauzi

Elmiro -------------------------------------------- bas --------------------------------------- Michel Benetti

Doge van Venetië ------------------------------ tenor -------------------------------- Gaetano Chizzola

Lucio --------------------------------------------- tenor ------------------------------------- Nocolai Mollo

Gondolizer -------------------------------------- tenor ------------------------------------- Nicolai Mollo 

Tijd en plaats : Venetië rond 1605

Akt. 1

1° Toneel: een plein in Venetië.

Otello ontscheept, gevolgd door twee van zijn luitenanten Jago en Rodrigo. Hij kondigt aan dat hij de turken heeft verslagen en Cyprus terug is bevrijd. ( cavatine: " Ah si per voi sento " ). Zijn missie is volbracht en hij legt zijn zwaard en de in beslag genomen oorlogsvlaggen van de verslagen Turken voor de voeten van de Venetiaanse Doge. De Doge geeft hem zijn veroverd zwaard terug. Otello antwoordt dat hij alleen wil dat Venetië hem niet alleen ziet als een Moor een zoon van Afrika, maar geaccepteerd wordt als een Venetiaan. Jago mompelt dat dit niet kan en Rodrigo antwoordt dat dit fataal is voor zijn eigen ambities. De Doge reageert door Otello te bekronen met de lauwerkrans en te bevestigen dat hij een zoon van Venetië is.

Otello vraagt zich af of hij , als buitenlander zelfs met een andere huidskleur  wel echt kan worden aanvaard. De Doge zegt dat in Venetië helden worden vereerd. Otello is dankbaar en zegt tegen zichzelf dat zijn echte geluk zal zijn, als zijn prestatie, beantwoord wordt met de liefde van zijn leven.

Rodrigo hoort dit en is woedend, zo erg dat Jago hem moet in bedwang houden, en fluisterert Rodrigo in hun wraakplannen nog niet te onthullen. Terwijl de senatoren  en de mensen weggaan om de triomf-ceremonie te vieren, spreekt Otello terug over de liefde die hem geluk zal brengen.

Jago gaat op zij en Elmiro benadert Rodrigo. Het is duidelijk dat Elmiro een dochter heeft, Desdemona. Rodrigo is er op verliefd en vraagt hoe het met haar gaat. Elmiro antwoordt dat zij de hele tijd heeft geweend, zolang de vloot weg was. Rodrigo vraagt of hij ingenomen is met het succes van Otello en dat hij niet zijn enige dochter zal offeren voor een onwaardig huwelijk, en Jago antwoordt dat Rodrigo moet leren hem te vertrouwen, want hij heeft de middelen om Otello te breken. ( duet: " Mo non temer "). Hij laat Rodrigo een brief zien van Desdemona  waarin zij zegt  tegen Otello, dat ze de stilte moeten bewaren, maar wel snel moeten handelen. In hun duet verkneukelen ze zich op hun samenwerking. 

2° Toneel: het paleis van Elmiro.

Desdemona is bij haar meid Emila. Emilia vertelt haar dat nu Otello overwinnaar is, Desdemona moet terug gelukkig worden, maar Desdemona antwoordt dat het niet voor de angst is  van Otello's veiligheid , maar voor de haat van haar vader voor Otello en dus een einde zal maken aan hun geluk. (duet: " inutile é quel pianto.... vorrei che il tuo pensiero... "). Jago ziet ze vertrekken en merkt op dat hoewel hij ooit op Desdemona  verliefd is geweest hij  voor haar geen gevoelens meer heeft, maar dat hij ook Otello haat, en dat hij alles zal doen om een huwelijk met Otello te laten mislukken. Hij komt Rodrigo tegen en legt hem uit hoe ze samen Otello kunnen vernietigen: de Doge en Desdemona's vader ervan te overtuigen dat een huwelijk tussen Desdemona en Otello niet in het belang is van Venetië.

Elmiro zegt aan Desdemona dat hij maatregels heeft getroffen om haar te verrassen. Desdemona ziet het onheil en vraagt haar vader of hij eindelijk, Otello gevonden heeft om een overeenkomst te bespreken. ( duet: " Ma che miro ! .... Dove son? ") Een groep vrienden van haar vader en zijn personeel zingen ter ere van een huwelijk. Wanneer Desdemona haar vader samen met Rodrigo ziet weet ze hoe laat het is. Geschokt zegt Desdemona dat ze al een man heeft. Elmiro is verrast om haar reactie op Rodrigo, die haar probeert te omhelzen , maar zij duwt hem weg en op dit moment komt Otello binnen die denkt dat Desdemona toegeeft aan Rodrigo en de druk door haar vader. Er is verwarring alom. Zijn mannen proberen hem te bedwingen, maar hij onderbreekt hen en vertelt hen dat ze al in het geheim zijn gehuwd. Desdemona geeft dit toe en haar vader vervloekt haar en gooit haar tegen de grond. Rodrigo schreeuwt nu bedreigingen naar Otello ( grote finale: " Che mai veggio ? ".... " Nel cor d'un padre amenta " .... " Pasti crudel, ...Ti sprezzo ").

Akt. 2

3° Toneel: ten huize van Elmiro. 

Rodrigo achtervolgdt nog steeds Desdemona, ze smeekt hem om haar vader te kalmeren en vertelt Rodrigo vervolgens dat zij de vrouw is van Otello ( duet: " Lasciami "). Rodrigo hekelt haar omdat zij hem heeft afgewezen en hij belooft haar Otello te straffen, hij beschuldigt haar van verraad ( aria: " Che ascolto ? ") . Desdemona is radeloos en vertelt Emilia dat ze de waarheid over Otello heeft onthuld, Emilia is nu ook doodsbang voor Desdemona's veiligheid ( recitatief en aria: " M'albandono, disparve ").

Otello bekent aan Jago dat hij ondermijnd wordt door angst, en terwijl hij dit denkt ,ziet hij dat Desdemona zijn liefde verraadt. Jago verzekert hem dat de overwinning op de Turken hem wel zal beschermen tegen zijn vijanden, maar zegt tevens dat hij wel meer weet over de situatie. Otello dringt aan om de waarheid te kennen en Jago onthult hem sluw dat niet alleen Desdemona Otello heeft verraden, maar dat hij bewijs heeft van dit verraad, en de middelen om Otello zijn wraak tot uitvoer te brengen. Hij toont hem de brief die Desdemona aan hem gechreven heeft en dus een bewijs is van haar ontrouw. Otello leest de brief en gelooft Jago die hem aanmoedigt om op gepaste wijze wraak te nemen. Otello zweert haar te vermoorden om dan zelfmoord te plegen. Jago verkneukelt zich nu hij zekerheid heeft dat dit Otello zijn ondergang wordt. (duet: " Che feci ?....Non m'inganno...l'ira d'avverso fato ") .

Rodrigo zegt Otello te helpen om hem te wreken, maar Otello zegt zelfs dat hij van plan is om op beiden wraak te nemen. Desdemona komt nu op en de twee mannen beschuldigen haar van ontrouw. Verward hoort Desdemona dat Otello haar vervloekt en terwijl zij hem smeekt om te stoppen, vertrekken de beide mannen om te duelleren. ( trio: " Ah vieu, nel tuo sangue .... Che fiero punto é questo ! ...Fra tante smanie ") . Desdemona valt flauw en Emilia komt binnen om haar te helpen. Zij probeert Desdemona weg te leiden, maar Desdemona is vrijwel in een roes. Als een groep van vriendinnen haar probeert te troosten, verschijnt haar vader opnieuw en vertelt haar dat zijn medelijden is omgeslagen in wreedheid en dat ze binnenkort wel zal horen welke straf hij voor haar in petto heeft en het bedrijf eindigt in een grote finale. (finale: Che smania ? ahimé ! ... che affanno ").

Akt.3

4° Toneel: in Desdemona's slaapkamer.

Desdemona en Emila proberen elkaar te troosten. In de verte is een gondolier die naar zijn huis aan de overkant terugkeert te horen een serenade zingend. Er is geen groter verdriet om aan geluk herinnerd te worden op het moment van diep ongeluk. ( duet: " Dagli affanni oppressa "). Emilia zingt over een vriendin die ze vroeger had Isaura, ook zij was gewond door de liefde zittend onder een wilg met haar verdriet. Het lied wordt steeds treuriger en het wordt onderbroken door een storm die het raam verbrijzelt. Ze zien dit als een kwaad voorteken, en Desdemona vraagt Emilia om een afscheidskus want ze wil gaan slapen. ( duet: " Assisa a'pié d'un salice ") Als Desdemona alleen is maakt zij zich klaar om te gaan slapen en gaat ze eerst nog eens bidden, om te bedaren en om god te vragen Otello te beschermen. ( aria: " Eccomi  guinto inosservato " ). Terwijl de storm toeneemt en de bliksem flitst, komt Otello op en wordt ze wakker. Ze zweert haar onschuld. In het onvermogen om te begrijpen wat er is gebeurd schreeuwt ze tegen Otello een einde te maken aan die waanzin. Hij vertelt haar dat hij Rodrigo reeds heeft vermoord ( duet: " Non arresto il colpo " ) . Op het hoogtepunt van de storm steekt hij haar ook dood. ( duet: " Notte per me finestra" ). Er word op de deur geklopt en Lucio een vriend van Otello komt zeggen dat Rodrigo nog leeft en veilig is en dat Jago dood is en al zijn bedrog heeft opgebiecht voor hij is gestorven. Ook de Doge, Rodrigo en Elmiro komen dit bericht bevestigen. Otello is radeloos en pleegt zelfmoord, zeggend dat hij wordt gestraft voor de dood van Desdemona. ( Finale-sextet: " Che sento ? ...chi batte ? ).   

Basistekst is een vertaling uit het Engels van Rossini's opera " Otello " op Opera Story van 9aug.2011

Historische opvoeringen

De Spaanse tenor Manuel Garcia die met zijn familie-opera gezelschap , dit werk van Rossini wereldberoemd maakte door er mee rond te trekken naar alle toenmalige grote operahuizen over de ganse wereld vanaf 1821 tot 1830. Hij was tevens de vader van de flambojante sopraan Maria Malibran die de cavatine van Dedsemona bracht in haar grote belcanto concert te Gent aan het Stadhuis in 1832. Later zou ze deze rol op scene zetten in Londen en Parijs in 1834.

De eerste uitvoering vond plaats op 4 december 1816 aan het Theatro  del Fondo in Napels. Het is een hele heksentoer dit waanzinnig moeilijke werk van Rossini op het podium te brengen. Rossini heeft zo maar voor de drie hoofdrollen  een partituur voor drie top tenoren geschreven. Het was toen de mode composities te maken en te produceren voor zangers en diva's die beschikbaar waren. Het had er mee te maken dat hij te Napels  toen over drie uitstekende tenoren kon beschikken, Andrea Nozzani (1776-1832) als Otello, Giovani David (1790-1864) als Rodrigo en Giuseppe Ciccimarra als Jago. Ook voor de vrouwelijke hoofdrollen was dit het geval met Isabelle Colbran (1785-1845) als Desdemona, met wie hij later zou trouwen en Maria Mauzi als Emilia twee top mezzo's. Ook Michel Benedetti in de rol van Elmiro was toen een grote naam.

Otello is één van Rossini's dramatische werken en werd 71 jaar vroeger geboren dan het overbekende en zéér populaire werk van maestro Verdi's Otello in 1887. Verdi's werk sluit wel beter aan op het toneelstuk van Shakespeare. Voor Rossini's zijn deze twee factoren, de moeilijkheidsgraad van het werk en de gigantische rolbezetting die er geleidelijk aan voor zorgden dat na 1887 dit werk in verval geraakte. 

Toch werd Rossini's " Otello " de eerste vijf decennia na de première te Napels wereld- beroemd.  In 1821 wordt Rossini's " Otello " opgevoerd in Parijs in het toenmalige " Théâtre Italien " te Parijs met De Spaanse tenor  Manuel  Garcia in de hoofdrol. Manuel Garcia (1775-1832) richtte een familie-operagezelschap op waarmee hij op wereldtournee ging. Dit operagezelschap bestond uit hem, zijn vrouw Jaoquina Sitsches, zijn dochter Maria Malibran  (1808-1836) die toen een wereldster was, zijn zoon Rodrigo Garcia (1805-1906) zijn jongste dochter Pauline Viardot-Garcia (1820-1910). Na Parijs volgde op 16 mei 1822 het " Kings Theatre " in Londen  en op 1826 het " Park Theatre van New York. Na Manuels dood kwam Europa terug in zicht met Parijs, Brussel, Gent en Londen.

Rond 1819 paste Rossini zijn partituur voor Jago aan voor een bariton waardoor de latere zoon van Manuel Garcia de rol van Jago kon brengen in 1826. Maria Malibran zong in 1834 de rol van Desdemona te Londen en in 1832 bracht ze de cavatine van Desdemona in het stadhuis van Gent tijdens een belcanto concert rond de componisten Donizetti en Rossini. Er volgden nog voorstellingen na New York in 1827 te Verona en Turijn in 1828.

De populariteit van Rossini's werk bleef voor het werk van Verdi een repertoirestuk voor vele buitenlandse operahuizen. Nadien kwam het geleidelijk aan in onmin en zou het meer dan 100 jaar tot de vergeten werken van Rossini behoren. Dit zou bijna duren tot het einde van de twintigste eeuw voor het weer op de wereldpodia zou verschijnen. 

De productie van Pier Luigi Pizzi werd in het leven geroepen voor het Pesaro Festival in 1988. Deze productie werd ook opgevoerd in het " Royal Opera House Covent Garden " in Londen in 2000 met Bruce Ford, Mariella Devia en Juan Diego Flores. In 2012 werd het opgevoerd in Albuquerque in New Mexico. Ook vond er dit zelfde jaar een prachtige productie plaats in Zwitserland in Opera Zürich en Laussane. In 2014 werd diezelfde productie verhuurd aan " Opera Vlaanderen " in Antwerpen en Gent. Dus dit meesterwerk van Rossini vindt zijn wedergeboorte in de 21 ste eeuw , bijna 200 jaar na de eerste opvoering in Napels 1816.

Uitvoeringen aan de lage landen

De productie " Opera Vlaanderen " Gent en Antwerpen 2014

In de lage landen  is het moeilijk een voorstelling te vinden in die vroege periode van de 19 de eeuw. Toch stuit  ik op een voorstelling in Gent wel een Franse versie in een eerste voorstelling reeds op 25 december 1825 met Hurteaut als Otello. Het stuk hield repertoire te Gent tot 1878/79. Nog een eerste vertoning in de huidige grote schouwburg op 11 december 1845 met Bouvard als Desdemona, Rose als Emilia, Albert als Otello, Lecourt als Rodrigue, Albertini als Jago, Henry als de Doge en Bessin Bralianco. Vanaf 1840 van de heropening van de grote schouwburg te Gent vinden we in totaal 17 voorstellingen alle in het Frans. Echter in concertvorm vinden we dat de flamboyante sopraan, de dochter van de Spaanse tenor Manuel Garcia, Maria Malibran Garcia op 15 april 1832 de cavatine van Desdemona bracht in het Stadhuis waar een belcantoconcert was geprogrammeerd voor de componisten Donizetti en Rossini. Maria Malibran zou later de rol van Desdemona op het podium brengen aan de Munt in Brussel en te Parijs in 1834 en vermoedelijk ook te Londen waar ze verongelukte in 1836 met haar koets op amper 28 jarige leeftijd. 

In 1853 vind ik nog een fragmentarische opvoering waarschijnlijk ook in concertvorm door " Societé Royal des Choeurs ". We moesten dus wachten tot februari / maart 2014 om onder Alberto Zedda een nieuwe productie op het podium te krijgen, verhuurd door opera Zürich aan Opera Vlaanderen met in de hoofdrollen Gregory Kunde als Otello hij had die rol in 2012 ook te Brussel gebracht aan de Munt, Robert McPherson als Jago, Maxim Mironov als Rodrigo, Carmen Rameau als Desdemona, Raffaela Lupinacci als Emilia en Josef Wagner als Emiro. Van deze prachtige productie zijn enkel positieve recenties te lezen op de website van " Il Grand Inquisitor "

Historische opnames en Cinagrafie.

Op het internet heb ik 18 volledige opnamen terug gevonden . De oudste van 1957.

1) 1957 onder Arnold Gamson met Thomas Hayward, Eileen Farrel, Hugh Thomson, Loren Driscoll, Martha Lipton, Chester Watson, Giuseppe Baratti op Black Disc; Historical Records Entrprises HRE 265-2 ( 2 Lp's)

2) 1978 onder Jesus Luen Cobos met José Carreras, Frederica Von Stade, Gianfranco Pastine, Salvatore Fissichella, Nucci Condo, Samuel Ramey, Keith Lewis en Alfonso Leoz op Black Disc; Philips 6769023 (3 LP's) n op CD Philips 432456-2 ( 2cd's 1992)

3) 1988 de eerst op VHS Video en ook op DVD Video met het orkest van de Rai Torino onder John Pritchard, met Chris Merritt, June Handerson, Ezio Di Cesari, Rochwell Blake, Raquel Pierotti, Giorgio Surjan, Eugenio Favono, Francesco Piccoli en Enrico Facini op DVD Encore DVD2223(2005)

4) 2012 ook op DVD aan de opera van Zürich onder Muhai Tang met John Osborn, Cecilia Bartoli, Peter Kàlmàn, Javier Camarena, Elgardo Rocha en Liliana Nikiteanu op DVD Blue-ray Decca 0743865.

5) 2014 zoals hoger vermeld de productie aan opera Vlaanderen met Gregory Kunde, Carmen Rameau, Maxim Mironov, Robert McPherson onder de leiding van Alberto Zedda op compact Disc; " Dynamic " 3CD's .

" Otello " Opera Torino (1988)

" Otello " Rossini door Opera Torino opname 1988. Onder de leiding van John Pritchard met Chris Meritt als Otello, June Anderson als Desdemona, Ezio De Cesare als Jago, Rockwell Blake als Rodrigo verder Racquel Pierotti, Gioergio Surjan, Eugenio Favaro, Fransesco Piccolien Enrico Fancini.

Rossini's " Otello " in concert.

" Otello " van Rossini een ware krachttoer . Javier Camarena en Lawrence Browlee in het duet tussen Rodrigo en Otello met een vleugje humor. Dit bewijst waarom deze opera niet dikwijls op het podium wordt gebracht men moet over zeven topzangers beschikken om dit tot een geloofwaardige prestatie te brengen. Dit is wel gelukt in de 21ste eeuw aan de opera van Zürich en ook aan opera Vlaanderen te Gent en te Antwerpen.