" Porgy and Bess " George Gershwin "

George Goodman zong de rol van Porgy te Gent in 1972 en 1973.

Opera van George Gershwin in drie bedrijven en 9 tonelen.

Libretto Do Bose Heyward en Ira Gershwin naar de roman Porgy van Dorothy Hartzell Heyward.

Inleiding.

De eerste voorstelling was niet succesrijk, deze voorstelling had plaats op 10 oktober 1935 in het Alvin Theatre op Broadway in New York. Dit werk was een ultieme poging van George Gershwin om erkenning te vinden als componist van klassieke muziek. Eén bijzonderheid van het werk  alle rollen moesten worden gezongen door zwarte acteurs, dit was de strikte eis van de componist met de Amerikaanse rassenproblematiek in die jaren was dat niet evident. De eerste productie ging over 124 voorstellingen wat voor Broadway niet zo heel veel was. Vanaf 1936 ging men met die productie op tournee door Amerika, van Pittsburg naar Chicago en eindigend in Washington DC. In 1938 bracht men de originele cast nog eens samen aan de Westkust en vervolgens in Los Angeles en San Francisco en vanaf 1942/43 kwam de productie naar Europa en van toen af werd deze opera populair in alle grote operahuizen over de ganse wereld.

In 1936 kwam de productie in het " National Theatre van Washington DC ". Aanvankelijk mocht er maar alleen voor blank publiek worden opgetreden. De hoofdrolspeler Todd Duncan (Porgy) , weigerde onder deze condities te spelen en uiteindelijk werden ook kleurlingen toegelaten. Het was de eerste keer in de geschiedenis dat een gemengd publiek in dit theater toegang kreeg.

Liederen zoals " Summertime ", " It ain't necessarily so " en " I loves you, Porgy " zijn nu Jazz klassiekers geworden.

Rolverdeling.                        Stem.                      Eerste Cast:

Porgy ----------------------------------------- bas-bariton ------------------------------------Todd Duncan

Bess ------------------------------------------ sopraan ----------------------------------------- Anne Brown

Crown --------------------------------------- bariton ------------------------------------- Warner Coleman

Robbins ------------------------------------- tenor --------------------------------------------- ????? ---------

Serena, zijn vrouw ----------------------- Sopraan --------------------------------------------- Ruby Elzy

Sporting Life , drugsdealer ------------- tenor-buffo -------------------------------------- Henry Davis

Jake, een visser --------------------------- bariton ------------------------------------ Edward Mattheus 

Clara, zijn vrouw ------------------------- sopraan --------------------------------------- Abbie Mitchell

Maria , een kokkin ------------------------ alt ----------------------------------------- Georgette Harvey

Mingo -------------------------------------- tenor ---------------------------------------------- Ford.L.Buck

Peter, de honingman -------------------- tenor ----------------------------------------------- Gus Simons

Lily, Peters vrouw ----------------------- sopraan ------------------------------------------ Helen Dowdy

Frazier, advocaat ----------------------- bariton ------------------------------------J.Desmond Johnson

Annie ------------------------------------- mezzo-sopraan -------------------------------------- Olive Ball

De aardbeivrouw ---------------------- mezzo-sopraan ----------------------------------- Helen Dowdy

Jim, een voorman ---------------------- bariton ------------------------------------------------ Jack Carr

Begrafenisondernemer ----------------- bariton ---------------------------------------------- John Garth

Nelson ------------------------------------ tenor --------------------------------------------------- Ray Yeats

krabman --------------------------------- tenor ---------------------------------------------------- Ray Yeats

Tijd en plaats: Catfish Row in Charleston, South Carolina, rond 1920.

Akt. 1

1° Toneel: in Catfish Row een landgoed.  

Het landgoed wordt door negers bewoond. Het toneel beeldt een binnenplaats uit van de nederzetting. Het is avond en het grootste deel van de bevolking is op de binnenplaats. Clara zingt een wiegeliedje (aria: " Summertime, and the living is easy ") . Sommigen dansen, en in een hoek is een groep mannen aan het dobbelen. Robbins voegt zich bij hen, hoewel zijn vrouw Serena hem bezweert om niet mee te spelen. Clara's wiegenlied heeft de baby nog altijd niet doen slapen, zodat haar man Jake het nu probeert met zijn lied( aria: " A woman is a sometime thing ") . Een honingkoopman vent nu zijn waar. Porgy komt op in zijn karretje dat door een geit wordt getrokken. Hij is invalide en kan niet staan, en beweegt zich daarom altijd in een karretje voort op zijn knieën. Men plaagt hem dat hij verliefd is op zijn Bess, die  met de gevreesdse sterke havenarbeider Crown aanhoudt. Crown komt nu op en gaat meedoen aan het dobbelspel. De gemoederen worden daarbij verhit, en omdat Crown dronken is pogen Bess en Serena de mannen er toe aan te moedigen om het spel te stoppen. Er ontstaat een gevecht, waarbij Crown Robbins dood slaat. Hij vlucht weg, en  Sporting Life tracht van de gelegenheid gebruik te maken om Bess over te halen met hem mee naar New York te gaan. Bess neemt  cocaïne van hem aan, maar gaat bij Porgy inwonen.

2° Toneel: Serena's kamer. 

Meestal wordt de opera zo gespeeld dat het toneel gelijk blijft. Men ziet dan deze kamer door een wand van één der huizen. De vermoorde Robbins ligt opgebaard, met een schoteltje op zijn borst waarop men geld legt voor zijn begrafenis . Men zingt een  spiritual, en Bess en Porgy deponeren hun bescheiden contributie op het schoteltje. Een dedective komt zeggen dat, als het lijk de volgende  dag nog niet begraven is, het zal worden weggehaald voor de snijkamer. Hij wil te weten komen wie Robbins gedood heeft, en wijst op goed geluk Peter, de honingverkoper aan, die ondanks zijn protesten dat hij van niets weet wordt weggesleept. Serena zingt een klaaglied (aria: " My man 's gon now ") , waarop de begrafenisondernemer komt informeren hoe de zaken er voor staan. Hij stemt er in toe het lijk te begraven voor de som geld die bijeen is gebracht. De scène eindigt met een vreugdevolle (spiritual : " Oh, the train is at the station ').

Akt.2

3° Toneel: de binnenplaats een maand later.

Jake en nog een andere visser herstellen hun netten en zingen daarbij. Porgy zingt ook een lied aan zijn raam( aria:" I got plenty o' nutting "). Een negeradvocaat verkoopt hem een echtscheiding van Bess voor, zodat hij haar zou kunnen trouwen. Terwijl zij hierover onderhandelen komt de Mr. Archdale Porgy zeggen dat Peter, de honingman, vrij gelaten is. Hij leest de negeradvocaat de les over diens praktijken. Een gier vliegt Catfish Row over , wat als een slecht voorteken wordt beschouwd. Porgy zingt hier zijn Buzzard song ( aria: " Buzzerd keep on flyin over ") . Sporting Life probeert Bess weer verdovende middelen te verkopen, maar ze weigert die, en als Porgy hun gesprek gewaar wordt breekt hij bijna Sporting Life's arm, daar hij een enorme kracht in zijn handen heeft. Porgy en Bess zingen nu een liefdesduet ( duet: " Bess , you is my woman now" ). Vrijwel de hele bevolking  van Catfish Row maakt zich nu gereed om te gaan picknicken op Kittiwah Island, voor de kust. Bess wil bij Porgy blijven, maar die dringt er op aan dat zij meegaat. Hij blijft alleen achter, tevreden zijn liedje neuriënd.

4°Toneel: Kittiwah Island.

Een onbewoond eiland voor de kust van Charleston. de negers dansen en zingen, en Sporting Live zingt een cynisch lied ( aria: " It aint necessasrily so ") . Crown heeft zich op dit eiland verscholen. Hij ziet Bess en lokt haar in een bosje en dwingt haar bij hem te blijven als de anderen naar het vasteland terug gaan.

5° Toneel: de binnenplaats een week later.

Voor zonsopgang; Jake en andere vissers nemen afscheid van hun vrouwen om uit te varen. Peter, de honingman komt terug uit de gevangenis, en krijgt te horen dat Bess ernstig ziek is. Ze was verdwaald in de jungle van het eiland en pas twee dagen later weer terug gekomen. Zij heeft ijlkoortsen en Serena leidt het gebed voor haar genezing. Het is tijdens deze scène dat de krabverkoper en de aardbeiënvrouw met hun waren leuren. Het gebed heeft een heilzame werking, want Bess komt weer bij. Zij bekent Porgy dat ze Crown beloofd had weer met hem te leven als hij terug zou komen, maar zegt dat een orkaan op komst is. De noodklok bevestigt dit en een enorme storm steekt op. Clara valt flauw.

6° Toneel: in Serena's kamer.

De negers zijn hier samen geschoold en zingen een spiritual terwijl de storm buiten woedt. Het is een dag na de vorige scène, en Clara is in doodsangst om haar man. Men is ook algemeen van mening dat Crown de storm onmogelijk kan overleefd hebben op het eiland. Er wordt heftig op de deur gebonsd, en als men die voorzichtig opent, komt Crown zelf binnen. Hij komt Bess halen en spot met hun angst. Hij begint een liedje te zingen dat de anderen proberen onhoorbaar te maken door een spiritual te zingen. Plotseling ziet  Bess door het raam dat het bootje van Jake gestrand is. Clara geeft haar baby over aan Bess en rent naar buiten in de storm. Crown gaat haar na, om haar te redden, maar zegt dat hij terug zal komen.

Akt.3

7° Toneel: de binnenplaats de volgende avond.  

Zowel Jake als Clara zijn in de storm omgekomen. Uit de huizen hoort men een klaagzang of koor. Sporting Life spot er mee, tot de verontwaardiging van de kokkin Maria. Hij laat zich ontvallen dat Crown leeft en dat er nog sensaties te verwachten zijn. Bess zingt binnen Clara's wiegeliedje voor de nu ouderloze baby. Crown komt de poort  binnen en sluipt op het raam toe. Als hij daar onderstaat komt echter plotseling Porgy's arm door het raam te voorschijn die eerst een mes in zijn rug steekt en hem daarna wurgt met zijn sterke handen.

8° Toneel: Terug op de binnenplaats de volgende middag.

De dedective komt met de onderzoeksrechter en een agent om de nieuwe moord op te klaren. Hij ondervraagt eerst Serena, omdat Crown de moordenaar van haar man was, maar zij heeft een alibi. Hij wil dan Porgy mee naar het bureau nemen om als getuige Crown te identificeren. Porgy heeft echter een bijgelovige angst om het lijk van zijn slachtoffer te zien, en wil zich los wringen. Hij wordt echter onder dwang door de politie meegenomen. Sporting Life zegt Bess dat het wel eens twintig jaar zou kunnen duren voor ze Porgy terug vrij laten. Hij biedt terug Bess bedwelmende middelen aan, die zij aanneemt. Hij herhaalt zijn aanbod om met haar naar New York te trekken. Bess wijst dit verontwaardigd af, maar Sporting Life is nu zeker van zijn zaak, en laat de cocaïne poeder op de stoep voor haar huis liggen.

9° toneel: een week later. 

Kinderen spelen op de binnenplaats. Porgy komt terug. Hij heeft geweigerd Crown te identificeren en kreeg daarvoor een week gevangenisstraf. Nu komt hij beladen met cadeautjes terug, en merkt niet zo vlug dat iedereen ernstig kijkt en er niet op zijn vrolijkheid gereageerd wordt. Hij merkt nu dat Serena , Clara's baby vasthoudt, en eindelijk dringt het tot hem door dat Bess hem nog niet heeft verwelkomd. Hij roept haar, maar zij komt niet. Men vertelt hem daar dat Bess samen met Sporting Live naar New York vertrokken is, omdat die haar had wijsgemaakt dat Porgy levenslang zou krijgen. Als Porgy dat hoort heeft hij maar één doel: Bess terug te vinden. Hij vraagt de weg naar new York laat zich in zijn geitenwagentje helpen en rijdt de poort uit, nagezongen door zijn vrienden ( koor: " O Lord  I'm on my way").

Historische uitvoeringen.

Er is een beetje verwarring over de eerste opvoering van dit werk verschillende bronnen nemen 30 september 1935 in Boston, andere bronnen vermelden steevast 10 oktober 1935 in het Alvin Theatre op Broadway New York, feit is zeker dat het pas in 1936 is dat het werk een succes werd toen het met dezelfde bezetting onder leiding van Alexander Smallers en met Todd Duncan  en Anni Brown in de hoofdrollen door gans Amerika toerde. Het succes kwam pas gaandeweg. Door de eis van de componist dat de volledige cast uit kleurlingen moest zijn samengesteld , was het in het begin moeilijk  te brengen vooral in Europa. In de jaren na de oorlog WO II werd het werk in verscheidene  Europese Theaters in vertaling en met blanke acteurs in de bezetting opgevoerd, onder andere in Zurich in 1945 en 1950, in Kopenhagen in 1946. Het grote internationaal succes begon toen een negergezelschap er een tournee mee maakte door Europa. Van dit oorspronkelijke gezelschap maakten William Warfield, Leontine Price en Cab Calleway deel uit, terwijl de vele kleinere rollen door de oorspronkelijke zangers uit 1935 werden gezongen. Ze traden op in Berlijn, Wenen, Parijs, Brussel, in Italië en Rusland, en als laatste deden ze Londen aan, waar de opera maar liefst vier maanden avond na avond  uitverkochte operahuizen trok in het Stoll Theater. Pas als de tournee begon te verwateren en de meeste eerste krachten al terug naar Amerika waren teruggekeerd werd er ook Nederland aangedaan, waar een ware run op plaatsen ontstond en het werk weken lang moest worden gespeeld.

In Gent beleefde ik de eerste Galavoorstelling in het Engels op 19/22/24 en 26 mei 1974, met als voornaamste buitenlandse gasten George Goodman als Porgy, Vivian Martin als Bess, Debra Brown als Serena, Christin Spencer als Clara, William Dupré als Sporting Life, Edward Pierson als Crown, William Shores als Jake. Veertiendagen later zou de cast het slachtoffer worden van een tragisch treinongeval op weg naar Zweden, waar de hoofdrol speler George Goodman het leven liet. Nog in het zelfde speelseizoen zou de galavoorstelling nog eens overgedaan worden op 8/11/13 en 15 juni 1975 terug met dezelfde bezetting maar nu met John Swift als Porgy en Louis Smort als Crown dus in totaal 8 voorstellingen.

" Porgy an Bess " als operafilm in 1959.

Voor mij was 1959 zeer belangrijk in mijn definitieve vorming van muzikale smaak. Als negenjarige had ik er mijn eerste jazzconcerten al opzitten in de oude Gentse kuip met Louis Arstrong en later nog Lionel Hampton, mijn vader was lid van de lokale Jazzklub en ik mocht met hem mee want mijn moeder was toen ziek en zo waren de tickets niet verloren. Ik had enkele jaren vroeger al eens contact gehad met een operafilm over " Madama Butterfly " met Anna Moffo in de hoofdrol. Toen maakte ik kennis met de operafilm " Porgy en Bess " En als tienjarige werd ik overdonderd door die Jazzmeetings en dan die film die zo dicht bij de jazz muziek aanleunde en dat heeft bij mij iets wakker gemaakt of beter gezegd iets doen opleven dat ik nooit meer heb losgelaten.

Deze prachtige film van 1959 onder de regie van Otto Preminger werd door de criticie bestempeld als te musicalachtig , de originele partituur van Gershwin is dan niet geheel gevolgd en de hoofdrollen vertolkt door Sidney Poitiers als Porgy en Dorothy Dandrige als Bess werden gedubd, als kind wist ik dit toen nog niet, met de stemmen van Robert Mcferren en Adele Addisou. Ook de stemmen van Ruth Atteway en Diaham Carroll werden nadien gesynchroniseerd. Hoewel ze allen wel ook zanger waren vond men ze niet technisch genoeg. Alleen Sammy Davis Jr. als Sporting Life en Brock Peters als Crown zongen in de film hun eigen rol. Ik was toen begeesterd van de rol van Sporting Life door Sammy Davis Jr. heel levendig en prachtig vertolkt, die rol was hem op het lijf geschreven. 

De erfgenamen en familie van Gershwin vonden dat de film niet voldeed aan de voorschriften  van de componist, spanden een proces aan die ze wonnen en de film werd in 1974 uit de roulatie genomen, waardoor de film niet meer te verkrijgen is . Ik ben dus één van de gelukkigen die de film toen als tienjarige bengel heb gezien. Sedert 2019 heeft men een overeenkomst met de familie van de componist voor een remake waar de partituur veel dichter het origineel van de componist zal worden gevolgen.

Discografie en Cinegrafie.

Bij het uitkiezen van een bepaalde versie of uitvoering is er toch enige omzichtigheid geboden, je moet voor je zelf uitmaken welke versie je nu wilt aankopen. We maken hier onderscheid voor de historische versie die meestal een klassieke versie is, of een echt Jazzy versie, die over het algemeen bewerkt is en op jazz concerto's gebracht wordt, en een film of Video versie kan zowel een klassieke of een musicalversie zijn.

A. De klassiek historische versie.

1) 1952 de eerste life opname tijdens de Europatoer van Davis/Breen met Leontine Price, William Warfield en Cap Calloway dit zou de eerste ooit volledige life opname zijn. Reeds op CD Audite 23405 (2Cd's).

2) 1942 hoogtepunten van de eerste Eurotoer met de originele bezetting van 1935 met Anni Brown en Todd Duncan eerst op Decca Lp en later op CD door Naxos 8.110219-20 (2 CD's) nu een complete versie.

3)1964 Hoogtepunten van een Eurotoer in Hamburg met Haarlem symfonie orkest. Onder Lorenzo Fuller, Leesa Foster, Irving Barnes, Joe Attles door ETERNA - Musikalische Kostbarkeiten : Eterna best.n° 8 20 432.

B. De Jazz versie.

4) 1957 Porgy en Bess de jazz versie met Louis Armstrong en Ela Fitzgerald de videoclip hier onder als voorbeeld. Er bestaan verschillende life versies van enkele concerten van deze twee jazz iconen.

5) 1958 met Sammy Davis Jr. en Gil Evans zij namen een eigen jazzversie op met eigen instrumentale interpretatie van dit theaterwerk.

6) 1959 met Harry Belafonte en Lena Horne zij brachten een selectie van 10 nummers uit de opera.

C. De film en video versies.

7) 1959 de original Sound Track of de Motion Picture Production van Samuel Goldwin die we als een musical versie kunnen omschrijven, met Sidney Poitier, Dorothy Dandridge, Sammy Davis Jr. en Pearl Bailey. op LP CBS S70007

8) 1988 Royal Festival onder Simon Rattle met Willard White, Cynthia Hagmon, Cynthia Clarey, Gregg Baker, Deman Evans, Harolyn Blackwell, Bruce Hullard en Marietta Simpson, onder de  op DVD EMI Classics 7243-4-92496-9-1 sedert 2001 op DVD; deze versie is ook op CD beschikbaar vanaf 1993 op Warner Classics 019029500649 ( 2CDr's). 

" Porgy en Bess " voledige versie

Een volledige productie van het Lincol Center 2002 deze uitvoering zou ook beschikbaar zijn op DVD.

" Summertime " Ella Fitzgerald en Louis Armstrong

Prachtige videoclip van dit legendarische Jazz duo.

Porgy en Bess " Summertime "

Golda Schultz zingt hier een kalssieke versie van Summertime uit Porgy en Bess. Een productie van James Robinson onder leiding van David Robertson.2019/20

Concert versie van " Porgy en Bess " hoogtepunten.

Een mooie concert versie met Adina Aaron en Musa Mgqungwana met Frankfurt Symphony orkest onder leiding van Andres Orozco-Estrada, september 2019.