José Cura en Virginia Tola, Monte Carlo 2013. foto: opera Montecarlo.

Opera van Verdi in drie akten en vijf tonelen.

Libretto van Francesco Maria Piave naar het toneelstuk van " Le pasteur ou l'évangile " door

Emile Souvestre & Eugene Bourgies.

Inleiding.

De vroegste versie van Stiffelio werd voor het eerste opgevoerd te Triëst in 1850 . Een tweede versie " Aroldo " volgde zeven jaar later, het werd dan een opera in vier akten. Het laatste toneel werd volledig herwerkt en werd een volledige 4° akt . Alhoewel de tweede versie muzikaal en scenisch veel sterker was, zijn beide werken nooit veel opgevoerd en dus vlug in de vergetelheid geraakt. Enkel bij speciale aangelegenheden komen ze nog eens boven water en dan nog meestal de vroegste versie " Stiffelio ".

Rolverdeling                             Stem                              Eesrste Cast

Stiffelio dominee ------------------------------- tenor --------------------------------- Gaetano Franchini

Lina zijn vrouw ---------------------------------- sopraan ---------------------------- Marietta Gazzaniga

Graaf Stankar haar vader ---------------------- bariton ------------------------------------ Filippo Colini

Raffaele Lina's minnaar ------------------------ tenor ----------------------------------------- Ranieri Dei

Jorg minister ------------------------------------- bas ---------------------------------- Francesco Reduzzi

Dorotea Lina's nicht ----------------------------- mezzo- sopraan --------------- Viezzoli De Silvestrini

Federico Dorotea's minnaar ------------------- tenor ------------------------------- Giovanni Petrovitsj

Plaats: Stankars kasteel bij de rivier Salsbach in Oostenrijk.

Tijd: begin van de 19° eeuw.

Akt.1

1° Toneel: de hal in het kasteel van Graaf Stankar. 

Dominee Stiffelio vertelt dat een veerman hem een portefeulle heeft toevertrouwd van een man, die ze na een amoureus avontuur had verloren. In een daad van christelijke naastenliefde heeft hij dit bewijs van overspel vernietigd. ( aria: Vidi dovunque gemene ) Stankar krijgt argwaan wanneer Raffaele een briefje in een boek achterlaat voor zijn vrouw. ( aria: A te ascenda, Odio clemente) 

2° Toneel: dezelfde lokatie enkele uren later.

Ook Jorg heeft de actie van Raffaele gezien, ( aria: Ah v'appare infante scritto) maar denkt hierbij aan Federico de neef van Lina ( aria: Di qua vacando siel primo albare) Stankar verwijdert het briefje uit het boek.

Akt.2

3° Toneel: een begraafplaats nabij het kasteel.

Lina bezoekt het graf van haar moeder. Ze wijst de avances van Raffaele, die haar gevolgd is, af.  ( duet: Ah dagli scanni eternei ) Aanvankelijk had ze aan zijn verleidingen in een moment van zwakte toegegeven, maar ze heeft er inmiddels spijt van. Haar vader daagt Raffaele uit tot een duel om de eer van zijn familie te redden. De niets vermoedende Stiffelio probeert de beide mannen met elkaar te verzoenen. Als hij echter de ware toedracht hoort, wordt hij verteerd door jaloezie en weigert hij Lina te vergeven. ( aria: Per der dunque vio volete ).

Akt.3

4° Toneel: terug een kamer in het kasteel.

Stiffelio eist van Lina dat ze haar keuze maakt, waarbij Raffaele ongezien toehoorder is. Omdat Stiffelio zijn echtgenote nog steeds niet wil vergeven, vraagt zij hem als dominee de biecht af te nemen. Stankar die Raffaele betrapt,  weet niet dat Stiffelio hem er toe gedwongen heeft zelfmoord te plegen .(aria: Lina pensai che un angelo) Stankar doodt Raffaele toch in een duel dit om de eer van de familie te redden.( aria: O gioia inesprimibile, che questo kern inondi)   kamer binnengestormd met het nieuws dat hij Raffaele gedood heeft. Jorg overtuigt nu Stiffelio een kerkdienst op te dragen ( duet: Ah si, voliamo al Tempio ).

5° Toneel: een kerk

Stiffelio moet een preek houden voor zijn kerkgemeenschap. Als hij de bijbel opent, stuit hij op parabel van de overspelige vrouw. Dit brengt hem er toe zijn echtgenote te vergeven .    ( aria: perdonata) .

Historische opvoeringen en opnames.

Er zijn dus terug twee versies van deze opera: de eerste ging in Triëst in première in 1850 . Stiffelio, een gehuwde protestantse dominee, was voor de streng katholieke Italiaan uit 1850 een onmogelijk begrip.

De tweede versie ging in Rimini in première op 16 augustus 1857. Verdi herwerkte in 1856 het volledige verhaal en hij deed dat grondig. Hij werd geïnspireerd door het verhaal uit twee romans nl : " The Betrothed " van Walter Scott en " Herald " van Edward Bulwer-Lytton . Hij werkte een totaal nieuw libretto uit samen met zijn vriend Mario Piave, met wie hij ook " Stiffelio " had uitgewerkt. Aanzienlijke veranderingen waren het resultaat. Er werd een vierde bedrijf toegevoegd. " Stiffelio " de protestantse dominee werd nu " Aroldo " een Angelsaksisch ridder die terug kwam van de kruistochten. Zijn echtgenote werd Mina in plaats van Lina, haar vader werd Egberto in plaats van graaf Stankar, Elena kwam in de plaats van Dorothea en Raffaele werd Godvino een avonturier. Het verhaal speelt zich nu af te Kent  rond 1200, in plaats van in de tweede helft van de 19° eeuw . Helaas heeft de muzikaal zwakkere versie het beste tekstboek ,waardoor tegenwoordig " Stiffelio " soms wordt opgevoerd. In Italië in 1951 met Gino Penno. In 1956 voerde de Italiaanse radio het werk uit onder Arturo Basile met Maria Vitale, Vasco Campagnano en Rolando Panerai. Nog een andere uitvoering gebeurde in 1955 in Triëst onder Franco Capuana met Anna Maria Rovere, Roberto  Turrini, Injo Sovereze en Ugo Novelli. In 1959 werd Aroldo nog eens opgevoerd op het Wexford Festival in Ierland onder de leiding van Charles Mackeras in een regie van Frans Boerlage.

In Nederland vinden we een eerste uitvoering terug in 1992 in de stadsschouwburg van Amsterdam met in de hoofdrol Antonio Lotti , en België heb ik geen uitvoeringen kunnen ontdekken. Het is dan ook normaal dat de eerste historische opname dateert van 1968.

1) een allereerste historische opname in 1968 met Gastone Limarilli, Angeles Gulin,  Walter Alberti , Antonio Zerbini, Beniamino Prio, Lina Gastaldi en Mario Carlin. Dir. Peter Maag koor en orkest Regio Parma. Audio CD Melodram Milano Cat: DCM27033.

2) een tweede van 1979 met José Carreras, Silvia Sass, Matteo Manuguerra en Vladimiro Ganzarolli. Dir. Lamberto Gardelli koor en orkest ORF Symphony- orkest Wien. Audio CD - Philips 422 432-2(2 CD's)

3) een eerste op DVD 1993 terug met Carreras, Catherine Malfitano, Gregory Yurisich, Gwynne Howell, Robin Leggate, Adele Paxton en Lynton Atkinson . Dir. Edward Downes, koor en orkest Covent Garden. DVD. Opus Arte Royal Opera House OAR 3103 D (2008)

4) nog een op DVD 1993 nu met Plàcido Domingo, Sharon Sweet, Vladimir Chernow, Paul Plishka. Dir. James Levine, koor en orkest Metropolitan Opera. DVD Deutsche Grammophoon Cat:00440734288.

5) een nog recentere opname met Mario Malagnini, Dimitra Theodossiou, Marco Vratogna, Enzo Capuano, Dir. Nicola Luisotti, koor en orkest Theatro Linio Guiseppe Verdi Triëst. Ondertussen zijn er op het internet 15 opnames geregistreerd. 

Van " Aroldo " zijn 8 opnames bekend, waarvan de vroegste van 1951 onder Arturo Basile met het orkest va de Rai Torino met in de hoofdrollen Vasco Campagnano, Gianfelice De Manuelli, Maria Vtale, Rolando Panerrai, Aldo Bertocci, Tommaso Soley en Miti Truccato Pace. Finit Cetra ARK 103 ( Vitale Collection - 14 LP's)

Ik richt speciaal een woord van dank aan Rudi Van Den Bulk voor zijn belangrijke informatie die ik heb gekregen om dit artikel af te werken.