Hilda De Grote als Nuri.

Opera van Eugen d'Albert met een voorspel en 2 bedrijven.

Libretto van Mark Lothar naar het Catalaanse toneelstuk " Terra baixa " van Angel Guimerà.

Inleiding.

" Tiefland " is een schitterende opera vol pakkende melodieën, met meeslepende scénes en suggestieve instrumentatie. D'Albert heeft er de meest uiteenlopende stijlen verassend goed in verwerkt tot één homogeen geheel. Hij ontleende de folklore uit de streek die hij uitbeeldde wat hem karakteristiek leek en beschikte over het onontbeerlijke instinct voor dramatische effecten. Reeds de opvolging van kwarten, waarmee de opera begint en waarmee de heldere berglucht wordt gesuggereerd is een vondst. In tegenstelling daarmee staat de sfeer in het dal, waarvoor de componist enige zinnelijke zwoele thema's gebruikt. Aan de Catalaanse volksmuziek zijn dansritmen ontleend, maar die dramatisch in de handeling zijn verwerkt. Ook tot enige lyriek is D'Albert in staat, zoals het ontroerende lied van Pedro voor Martha bewijst. Bijzonder plastisch werkt de machtige slotzang ' Hinauf in meine Berghe " , de jubelkreet van Pedro waarmee Martha en het orkest instemmen. De eerste uitvoering in Praag 1903 was geen succes. Pas na de herwerking in de versie die nu nog meestal wordt uitgevoerd in een voorspel en twee akten, onder de huidige vorm werd het een groot succes. Het geeft een grotere spanning aan het slot en ondervond vanaf de eerste voorstelling in 1905 te Maagdenburg grote erkenning. Zo werd dit werk al snel een triomf, hoewel dit werk bijna uitsluitend in Duitsland en de lage landen wordt uitgevoerd. 

Rolverdeling.                         Stem.                     Eerste Cast.

Sebastiano, moleneigenaar. --------------------- bariton --------------------------------- Erich Hunold

Tommaso, oudste man van het dorp.---------------bas ----------------------------- Alexander Haydter

Moruccio, molenknecht. ------------------------------bas --------------------------------- Mathieu Frank

Martha, molenarin ---------------------------------- sopraan ------------------------------ Irene  Alföldy

Pedro , herder ---------------------------------------tenor ----------------------------------Desider Arànyl

Nanda, herder ---------------------------------------tenor -------------------------------------- Josef Pauli

Pepa, meid  -----------------------------------------sopraan --------------------------Martha Frank-Blech

Antonia, meid --------------------------------------mezzo-sopraan ----------------------------- Elsa Reich

Rosalia, meid ----------------------------------------contra-alt -----------------------------Lina Carmasini

Nuri, Martha's vriendin ----------------------------sopraan ----------------------------- Gertrude Förstel

Tijd en plaats: in de Catalaanse bergen in de negentiende eeuw.

Voorspel.

In een rotsachtige bergstreek, hoog in de Catalaanse bergen woont de herder Pedro soms maanden alleen met zijn dieren, zonder enig menselijk wezen te zien. Hij houdt echter van de eenzaamheid en zoals hij aan de andere herder Nando verklaart, droomt hij een goede vrouw te krijgen. Iedere avond bidt hij tot god om er hem één te zenden (gebed: " Zwei vater unser het' ich vor dem schlafen gehn ") Hij is nu vol hoop want de Madonna verscheen hem in zijn droom.

Pedro gooit een steen in de diepte om te weten te komen uit welke richting de vrouw die hij verwacht zal verschijnen. Er wordt een kreet geslaakt, het was de in het dal almachtige meester Sebastiano die bijna door het projectiel getroffen werd. Pedro trekt zich in zijn schamele hut terug. Nando ziet tot zijn verwondering de meester  vergezeld van de jonge molenarin Martha en van Tommaso de oudste man uit het dorp. Terwijl Tommaso de herder opzoekt en Nando een eenvoudig maal bereidt, herinnert Sebastiano aan Martha hoe hij haar vader een miserabele vagebond opnam, en er zijn molenaar van maakte en de dochter tot minnares nam. Nu brengt hij haar hier naar boven in het gebergte om haar aan Pedro uit te huwelijken, daar hij zelf om zijn schulden te kunnen betalen een rijk huwelijk wil aangaan. Om Martha na haar huwelijk toch nog bij zich te hebben, moet nu Pedro in het dal als molenaar zijn intrek nemen. Het meisje wil zich echter niet lenen tot deze akelige komedie en vlucht uit de bergen weg. Pedro komt juist aan, hij geraakt diep onder de indruk van haar schoonheid en wanneer de meester hem vertelt haar reeds 's anderendaags te huwen is zijn geluk volmaakt. Nando waarschuwt de onervaren Perdo voor de gevaren die hem bedreigen. Maar Pedro wil niet luisteren. Hoopvol trekt hij naar het dal, na van zijn bergen en zijn kudde afscheid te hebben genomen. ( aria: " Ich grüss noch einmal meine Berge ")

Akt.1 

Enkele nieuwsgierige meiden trachten Moruccio, de molenaarsknecht, uit te horen over het aanstaande huwelijk van Martha. Hij antwoordt met onverschilligheid, maar de kleine Nuri brengt in haar onschuld verslag uit van een gesprek tussen Martha en Sebastiano. Op dit ogenblik komt Martha kwaad en met tranen in de ogen binnen en verjaagt al de vrouwen. Nuri tracht haar te troosten zonder de reden van haar verdriet te begrijpen. Martha stuurt nu ook Nuri weg want Sebastiano nadert. Enkele ogenblikken alleen zijnde, stort Martha haar verdriet uit om de beschamende banden die haar aan de verfoeide meester binden en smeekt om hulp bij de Madonna. Daarna trekt ze zich in haar kamer terug (gebed: " Sein bin ich, seint ! Sein eigentum ! ").

Buiten hoort men de boeren en boerinnen de komst van de bruidegom aankondigen. Moruccio vraagt aan Tommaso of Pedro op de hoogte is van de omstandigheden waarin hij Martha moet huwen. Tommaso, die zelf van niets afweet, bestempelt dit alles als kwaadsprekerij en beiden dreigen te beginnen vechten, wanneer Pedro verschijnt. Deze is gelukkig en merkt de spottende en misprijzende blikken van de omstaanders niet. Sebastiano verschijnt ook en laat Martha roepen, daar de geestelijke het jonge paar reeds in de kerk verwacht. Tevergeefs tracht Tommaso de meester even onder vier ogen te spreken. Deze deelt enkel orders uit.

Martha moet glimlachen en Pedro moet een passend kostuum aantrekken ( aria: " Tu'mit mir was du wilt, nur eines nicht ") . Even alleen met Martha ontvouwt Sebastiano zijn cynische plannen: zij huwt Pedro enkel naar de vorm, dezelfde avond nog zal hij de bruid in haar kamer nog komen opzoeken. Martha tracht vergeefs zich te verdedigen. De stoet begeeft zich in schilderachtige wanorde en onder gelach naar de kerk. Moruccio blijft achter en wordt om zijn koppigheid door Sebastiano afgedankt. De knecht maakt van de gelegenheid gebruik om voor Tommaso zijn meester enkele waarheden  naar het hoofd te slingeren. Tommaso voor wie veel nu duidelijk wordt, wil het huwelijk nog verhinderen, maar het is te laat een klok luidt en het koppel is voor eeuwig verbonden.

Akt. 2

De dag breekt aan. Martha is in haar kamer. Nuri zingt achter het toneel en Pedro wordt wakker. Hij vertelt aan Nuri dat Martha geen goede vrouw is en alle mensen rondom hem lachen.  Hij streelt het haar van Nuri, Martha ziet dit en plots stuurt ze Nuri weg uit jaloezie. Pedro gaat met haar mee en Martha wil volgen, maar ontmoet Tommaso die haar streng veroordeelt, waarop zij hem de triestige omstandigheden schetst die haar met geweld brachten tot wat nu van haar is geworden ( atia: " Ich weiss nicht wer mein Vater war ? ") .   Nadat ze weg is komen enkele  klappeien om nieuws. Tommaso zwijgt, maar Nuri spelt hen iets op de mouw. Pedro besluit na de maaltijd terug te keren naar zijn bergen. Hij ondervraagt Martha. Deze tracht zijn boosheid op te wekken opdat hij haar zou doden. Pedro kwetst haar, maar daar hij haar toch innig lief heeft besluit hij haar mee te nemen. Sebastiano verschijnt en nog voor Pedro terug komt zingen Martha en Sebastiano  een ( duet: " Nen hab' ich dich mehr auf der welt ") maar Sebstiano  wil Martha voor hem doen dansen, zij doet dit terwijl ze een ( danslied zingt :" Hull in die Mantille dich fester ") . Als Pedro terug binnen komt verbiedt hij dit, maar het komt tot handgemeen en wordt aan de deur gezet. Hij komt echter terug en wil door een messengevecht de rekening vereffenen. Hij ziet Sebastiano ongewapend staan en gooit ook zijn mes weg om zo man tegen man te staan. De valse Sebastiano tracht nu het mes op te rapen, doch Martha springt toe en zet er haar voet op. Pedro wurgt Sebstiano. Het volk komt toegelopen en ziet in die daad een rechtmatige straf. Pedro vlucht nu met zijn geliefde Martha zijn bergen in. 

Historische uitvoeringen.

" Tiefland werd voor de eerste maal uitgevoerd aan de Duitse opera van Praag ,15 november 1903 met Irene Alföldy, Desider Arànyi en Erich Hunold in de hoofdrollen. Aanvankelijk was het geen succes, maar na enkele jaren had deze opera toch aan de  Duitssprekende operahuizen succes waar het zich tot op heden wist te handhaven.

Na de bewerking zoals die nu meestal wordt opgevoerd, had het werk in Wenen in 1905 wel succes en ging dit succes door in de Duitse theaters. Alleen in Frankrijk vond het werk het podium niet, met uitzondering van één enkele keer in Nice en nooit in Italië, waar men zou verwachten dat dit veristische onderwerp en de gemakkelijke in het gehoor liggende ( hoewel dodelijke monotone en tot in den treure toe herhaalde ) motieven het tot een dankbaar kasstuk zouden maken. In Engeland ging het in 1910 in een Engelse vertaling in première . In Amerika beleefde het op 23 november 1908 een uitvoering aan de Metropolitan Opera onder Alfred Hertz, die slechts tweemaal werd herhaald met Emmy Destinn, Erik Schmedes en Fritz Feinhals. Het is merkwaardig dat in bepaalde landen dit werk geliefd is en in andere landen niet. 

Opvoeringen aan de lage landen.

De enige Italiaanse uitvoering had merkwaardiger wijze plaats in Nederland, bij de Italiaanse Opera in 1930/31, met Emilia Piave, Olivero Bellussi, en Antenore Reoli, onder Parenti die het werk tijdens zijn krijgsgevangenschap in Oostenrijk had leren kennen. Dit was dan als in overeenstemming met de populariteit die het werk speciaal in Nederland genoot, waar het door een der Nederlandse gezelschappen van 1912 was opgevoerd met Chris De Vos. Het stond ook op het repertoire van de opera van Koopman, en op dat van de Co-Operatie en tijdens de oorlog op dat van de huidige Nederlandse Opera, met Ruth  Horna, Jan Van Mantgem   en Johan Lammen. Gelijktijdig voerde ook het Deutches Theater het op , met Ilse Wald en Hermann Uhlde. Voordien had Herbert von Karajan het in 1937 in het Scheveningse Kurshous gedirigeerd, met het gezelschap van Aken. In 1957 keerde het op het Nederlandse repertoire terug met Gré-Brouwenstijn ( die het ook in Gent zou brengen in 1957 in het Nederlands ), Nel Duval, Johan Van De Zalm,  Randolpf Symonette. 

Ook in de Vlaamse theaters had het werk succes. In Gent vinden we reeds een eerste vertoning in het Duits op 21 oktober 1910 met Judels Kamphuizen als Martha, Dancourt als Pepa, Dörich als Tommaso, Guido Schütdorf als Sebastiano, Pierre De Meyer als Pedro. Dit werk hield steeds repertoire tot 1962 tot 1976 waar we als Martha Maryse Patris en Antoinette Tiemessen, als Pedro Peter Gugalov en Piere Lanni, als Sebastiano Anton Haeck en Gilbert Dubuc en als Nuri Jeanine Martony en Hilda De Groote in totaal 58 vertoningen, 19 in het Duits , 14 in het Frans en 25 in het Nederlands. Het is vanaf de directie Locufier 1962/63 dat deze opera terug in de originele taal werd uitgevoerd.

Discografie en Cinegrafie.

Veel volledige opnames van die minder internationaal bekende opera zal men niet vinden. De vroegste die ik heb gevonden was van 1983.

1) Zojuist heel belangrijke info ontvangen rond een veel vroegere opname van "Tiefland " Op 7 en 10 april 1963 te Berlijn maakte Rudolf Schock een complete studio opname van deze opera. Deze opname werd ook gebruikt voor een TV. operafilm op ( Accord film KG Robert & Co). Deze opname werd ook op Lp gezet in 1964 en op CD in 1988 ( Eurodisc 35240- BMG classics) Met het Rias-koor en de Berliner Symphoniker onder de leiding van Hans Zanotelli. Met Gerd Feldhoff als Sebastiano, Ivan Sardi als Tommaso, Ernst Krukowski als Moruccio, Isabell Strauss als Martha, Martha Musiol als Antonio, Angelika Fisher als Nuri, Rudolf Schock als Pedro en Karl-Ernst Merker als Nando.    Met dank aan Luc Famaey.

2) 1983 onder Marek Janowsky met het Rundhunk Orkest met Eva Marton, René Kollo, Bemd Weiki en Kurt Moll op CD Arts 47501-2

3) 2002 onder Bertrand Di Billy met het Vienna Radio Symphony orkest met Lisa Gasteen als Martha, Johan Botha, Tak Struckmann en Kwangchul Youn ook op Cd op Oehms OC312

4) 2006 op video ( EMI DVD) onder Franz Welser-Most met het orkest van Zurich, met Peta Maria Schmitser, Peter Seiffert, Matthias Goeme en Laslo Polyas op DVD EMI live opname 2006.