Roberto Alagna als Nemorino.

Opera van Gaetano Donizetti in twee akten en vier tonelen.

Libretto van Felice Romain gebaseerd op Eugene Scribes libretto " Le Philtre " dat door Auber was gecomponeerd.

Inleiding.

Donizetti was een veelschrijver hij heeft niet minder dan 70 opera's gecomponeerd op 29 jaar. Hoe productief hij wel was bewijst zijn  " L'Elisir D'Amore " , het was reeds zijn 43 ste opera in amper 14 jaar. Deze overproductie was niet zomaar op vrijwillige basis. De impresario Barbaja had hem uit de militaire dienst vrijgekocht, maar hem contractueel verplicht aan de lopende band werken voor zijn theaters te schrijven. Het resultaat was, dat de jeugdwerken van Donizetti massaproducten werden, waarvan zelfs de namen totaal vergeten zijn. Enkele nog zijn toevallig bewaard gebleven werken zoals " Emilia di Liverpool " (1824) omdat in de stad Liverpool eens een amateurgezelschap dit eens van onder het stof gehaald heeft en " Il Borgomestro de Saardam " waarvan Lortzing het libretto omgewerkt heeft tot zijn " Zaar und Zimmermann " en deze opera nog zéér populair is in Duitsland en eigenlijk ook nog wel bij ons en nog wel eens wordt opgevoerd. De eerste volwaardige opera, nadat hij zijn banden met Barbaja had verbroken  is " Anna Bolena " van  1830 een werk dat uiteindelijk door Maria Callas weer opnieuw ontdekt werd in de jaren vijftig van vorige eeuw, en uiteindelijk terug een repertoirestuk is geworden en in alle grote operahuizen op de planken komt.

Zijn " L'Elisir D'Amore " werd op 12 mei 1832 voor het eerst opgevoerd in het " Theatro della Conobia in Milaan en werd meteen een bestseller. De aria " Una fortiva lagrima " is door de tenor Enrico Caruso voor het eerst op 78 toeren plaat opgenomen in 1904 en er werden op slag miljoenen stuks van verkocht, en is nu door alle grote tenoren ter wereld die zichzelf respecteren opgenomen. Het is onmogelijk alle tenoren op te sommen die deze beroemde aria hebben opgenomen ,maar ik probeer toch enkele van de belangrijkste te noemen zoals naast Enrico Caruso, Dimitri Smirnoff ( deze Russische tenor debuteerde te Gent in 1923/24), Tito Schipa, Ferruccio Tagliavini, John McCormack, Guiseppe Di Stefano, Mario Del Monaco, Carlo Bergonzi, Jussi Björlink, Luciano Pavarotti, Diego Flores, Roberto Algna en nog zovele anderen ook in de huidige generatie tenoren.  

Rolverdeling.                      Stem.                      Eerste Cast. 

Adina, rijke pachteres ----------------------sopraan --------------------------------Sabine Heinefetter

Nemorino, jonge landjongen-----------------tenor --------------------------------Gianbatista Genero

Eerste sergeant ---------------------------------baroriton -------------------------Henri-Bernard Dabadie

Docter Dulcamara, kwaksalver ---------------bas --------------------------------- Giuseppe Frezzolini

Gianneta, Adina's vriendin ------------------sopraan-comprimaria --------------------------onbekend

Een soldaat -------------------------------------bariton ------------------------------------------onbekend

Een notaris -----------------------------------stomme rol ----------------------------------------onbekend

Dienaar van Dulcamara --------------------stomme rol ----------------------------------------onbekend

Plaars en tijd: een Italiaans plattelandsdorpje in de negentiende eeuw.

Akt. 1

1° Toneel: voor Adina's huis in een landelijke omgeving.

Adina zit op een bank te lezen. Nemorino die eigenlijk op haar verliefd is , maar te schuchter om haar dit te zeggen ,slaat haar van ver gade (aria: " Quando é bella "). Adina barst plotseling in lachen uit en haar vriendin Gianetta vraagt haar wat ze zit te lezen. Adina zegt dat het een ridderverhaal is van Tristan en Isolde en leest er stuk uit voor (aria: " Delle crudele Isotta ") . Het daarin voorkomende verhaal van de liefdesdrank vindt ze grote nonsens en doet haar lachen.

Tamboergeroffel verkondigen de komst van een troep soldaten aan die in het dorp inkwartiering zoeken. De sergeant Belcore biedt Adina een ruiker bloemen aan  ( aria : "Come paride vezzoso ") , waarmee hij de jaloezie van Nemorino opwekt. Belcore gaat nog een stap verder en vraagt Adina ten huwelijk. Er is haast bij want men weet nooit hoelang men op een bepaalde plaats blijft. Adina houdt dit verzoek nog in beraad en nodigt de soldaten uit, binnen een glas wijn te drinken. Als ze hem wil volgen houdt Nemorino haar tegen en eindelijk heeft hij de moed, haar zijn liefde te verklaren. Adina vindt hem wel een beste jongen , maar toch niet om met hem te trouwen. Waarom ? Dat antwoordt Adina in een (duet: " Chidie all'anima lussinhiera ") en Nemorino trekt zich mistroostig terug.

2° Toneel: een dorpsplein.

Soms wordt deze scéne in hetzelfde decor gespeeld als de eerste scéne. Trompetgeschal kondigt de komst van de wereldberoemde wonderdokter Dulcamara aan die een imposante verschijning is en een redevoering afsteekt om zijn medicijnen aan te prijzen, die voor alle kwalen geschikt zijn. ( buffoaria: " IUdite, Udite oh rustci ") Nemorino komt hierdoor op een idee. Hij spreekt de dokter aan en vraagt of hij soms ook een drank van de koningin Isolde heeft. Dulcamara kan hem aan een liefdesdrank helpen, voor precies het geld dat Nemorino op zak heeft. Deze is in de wolken ( duet: " Obbligate, obbligare, ..") De gebruiksaanwijzing is eenvoudig, schudden en opdrinken. De resultaten zijn echter pas na een dag merkbaar. ( want dan is Dulcamara al lang weg.) Nemorino volgt de gebruiksaanwijzing en raakt onmiddellijk boven zijn theewater. Hij zingt zelf een vrolijk lied, tot verwondering van Adina, die hem zo tegenkomt. Hij doet net of hij niets van haar moet hebben, redenerend dat het elixir, de volgende dag wel zijn werk zal doen. Dit piqueert Adina, en als Belcore zich bij hen voegt, zegt ze hem dat ze zijn huwelijksaanzoek aanneemt. Nemorino maakt zich geen zorgen, hij heeft immers het elixir gedronken. Maar de schrik slaat toe als Gianetta het nieuws brengt dat de soldaten morgen ochtend weer naar een andere plaats moeten. Belcore stelt nu voor diezelfde avond  nog te huwen. Dat had Nemorino wel niet verwacht. Nog voor zijn liefdesdrank kan werken ! Hij smeekt bij Adina om nog een dag uitstel, hetgeen zij weigert, en als het doek zakt zien we Nemorino in paniek naar de wonderdokter lopen.

Akt. 2

3° Toneel: een zaal aan de boerderij van Adina.

De huwelijksdis staat klaar en de gasten begeven zich aan tafel. Ook Dulcamara is  uitgenodigd, die zijn dankbaarheid hiervoor betuigt door een duetje met de bruid te zingen ( duet: " Io Son ricco, e tu sei bella ") De notaris komt om het huwelijkscontract op te maken en allen begeven zich naar een andere kamer voor de ondertekening. Alleen Dulcamara blijft achter, van de gelegenheid gebruik makend om wat lekkere hapjes te verorberen. Hij wordt hierin gestoord door Nemorino , die hem om een tweede dosis van de liefdesdrank komt vragen, helaas heeft hij echter zijn laatste geld gebruikt, en dat verandert de zaak. Hij moet daar eerst maar zien aan te geraken, dan kan hij hem in de herberg vinden. Nemorino is radeloos. Uit de andere kamer komt nu Belcore die zich beklaagt dat vrouwen rare wezens zijn . Eerst ja en dan nee, en dan weer wachten tot van avond laat ! Hij vraagt Nemoreno waarom deze zo sip kijkt, en als hij hoort dat deze geld nodig heeft, weet hij daar direct een middel op. Waarom laat hij zich niet als soldaat aanwerven, dan krijgt hij direct 20 fr. in handen ( duet: " Venti scudi ?) Belcore wrijft zich in de handen een soldaat aangeworven en een medeminnaar opzij geschoven .

4° Toneel: terug het dorpsplein.

De volgende morgen , Giannetta en haar vriendinnen bespreken het nieuws van de dag. Een marktkramer heeft rondverteld dat Nemorino's rijke oom in de stad gestorven is, en dat Nemorino diens erfgenaam is. Men zegt zelfs dat hij een miljonair is. Daardoor verandert zijn toestand volledig in hun ogen. Alle meisjes van het dorp lopen hem nu na en maken hem het hof. Natuurlijk wijdt Nemorino dit aan de toverdrank van Dulcamaro, deze staat er zelf versteld van als hij dat ziet, evenals Adina. Dulcamara ziet dat er iets niet in orde met haar is en prijst haar ook zijn liefdesdrank aan waarvan ze de resutaten zelf kan zien . Adina moet daar het hare van weten, en krijgt nu de geschiedenis te horen , ook dat Nemorino zich als soldaat heeft laten aanwervan. Ze begrijpt nu alles en zegt tegen Dulcamara dat ze geen liefdeselixir nodig heeft. Ze draagt het hare bij zich in haar ogen ( duet: " Una tenera occhiatina ") Inderdaad heeft Nemorino die traan in haar ogen opgemerkt, en daarop zingt hij zijn beroemde ( arri: " Una furtiva lagrima " ) Hij weet nu dat ze van hem houdt. Ze spreekt hem aan, biedt hem losgeld aan om zich bij Belcore vrij te kopen (duet: " Pendi, per mee sei libero ") en doet dan of ze weg wil gaan. Nemorino geeft nu maar te kennen te willen sneuvelen op het veld van eer. Adina bekent haar liefde voor hem en ze vallen elkaar in de armen. Tot de woede van Belcore. Hij toont zich echter sportief, zeggend dat er tenslotte maar één Belcore is en er ieder volgend dorpje wel een meisje op hem staat te wachten. Nu pas vertelt Dulcamara aan Nemorino en Adina dat diens oom gestorven is, en dat hun grote liefde  allemaal gekomen is door zijn toverdrank vindt hij. Hij zingt er een slotrondo op en rijdt triomfantelijk weg. 

Historische uitvoeringen.

De wereldpremiére had dus plaats aan het Theatro Della Conobia te Milaan op 12 mei 1832. Reeds in 1836 kende men deze opera al in Londen en in 1838 was er al een première in New York. Het werk is samen met " Don Pasquale " een repertoire stuk maar aan het einde van de 19de eeuw zijn de werken van Donizetti zowat verwaarloosd zijn dramatische opera's bleven meer aandacht krijgen. 

Het is terug de grote dirigent Arturo Toscanini die in 1901 op deze twee werken terug de aandacht vestigde, en deze werden terug levensvatbaar, beleefden  een heropleving en zijn tot heden basisstukken op het repertoire van alle grote operahuizen. In 1901 kwam deze opera dus terug op het podium met Enrico Caruso, Antonio Magini-Coletti, Carbonetti en Regina Pinkert. Deze opvoering had enorm succes en werd wel 36 keer opgevoerd dit was in die tijd een record. In 1904 was er al herneming in New York ook met Caruso, Marcella Sembrich, Scotti en Guilio Rossi. Een nieuwe periode volgde in 1916 ook met Caruso. Sedert dien behoort " L'Elisir D'Amore " tot de meest gespeelde komische opera's in het Italiaanse repertoire. In Duitsland kreeg die opera geen voet aan de grond. De laatste decennia schijnt daar verandering in te komen. 

Opvoeringen in de lage landen.

In Nederand voerde de Italiaanse Opera het werk op in 1935, met Tito Schipa, voor mij een van de beste vertolkers van zijn generatie voor de rol van Nemorino , samen met Rina Paggi, Gino Vanelli en Umberto Sartori onder de leiding van Antonio Votto. In Nederland kreeg dit werk onverwachte populariteit door de opvoeringen van het poppentheater van Bert Brugman, met als gevolg dat de Utrechtse Opera het werk ook op hun repertorium zette.

Te Gent werd deze opera reeds opgevoerd op 3 augustus 1848 aan de Minardschouwburg door het Italiaans gezelschap Montelli met Montenegro als Adina, Santiago als Nemorino,Borella als Belcore en Montelli als Dulcamara onder de leiding van Bovery voor vier vertoningen. Op 3 april 1853 voor het eerst in het grote Theater ook in het Italiaans maar slechts het tweede bedrijf met Viola als Adina, Brignoli als Nemorino en Zucconi als Dulcamara. Deze opera is maar pas terug hernomen op 12 oktober 1951 onder de directie Bovy met Lucy Tilly als Adina, Gianni Iaia als Nemorino, Roberto Amaroli als Belcore en Eduard Ferrero al Dulcamara onder leiding van De Preter. Vanaf de directie Locufier heeft het werk steeds repertoire gehouden van 1961 tot 1979 met Amelia Benvenuti, Anna Maccianti, Hilda De Groote als Adina's, Gianni Iaia, Soto Papulkas, Antonis Constantino en Renzo Casellato als Nemorino, Jan Joris, Marco Stecchi als Belcore en Laffont, Freschi ,Verbruggen als voornaamste Dulcamara's . We vinden tot 1980 in totaal 32 voorstellingen waarvan 7 in het Frans en 25 in het Italiaans.

Discografie en Cinégrafie.

Van deze opera bestaan nu 90 volledige opnames die op het internet zijn geregistreerd waarvan de oudste en tevens historische opname van 1930.

1)  1930 onder  Lorenzo Malojoli aan de Scala van Milaan met Ines Alfani-Tellini, Christy Solari, Eduardo Faticanti, Lorenzo Conati en Ido Mammarini op Black Disc. Columbia (6 x 78s dz. 12 kanten) of op LP Columbia ML4408 vermoedelijk zijn het hoogte punten.

2) 1953 een heel bijzondere opname omdat de twee hoofdrollen Adina en Nemoreno dochter en vader zijn : Banjamini Gigli en Gina Gigli, verder met Italo Tajo en Guiseppe Taddei en ook nog Maria Borrelle een wereldcast uit die tijd. Op Lp Golden Age of Opera EJS 354 en vanaf 1966 op CD of compact disc Eclipse EKR CD( 2Cd's)

3) 1996 een bijzonder mooie uitvoering aan de opera te Lyon onder leiding van Evelino Pido met Roberto Alagna, Angela Gheorghiu, Toberto Scaltriti, Simone Aliamo en Elen Dan.op DVD Decca 0740 103-9. Nog merkwaardig tussen de verschillende medewerkers vinden we ook een Vlaming Luc Vanden Bosch:Floor Manager. 

4) Nog op DVD is van 2002 onder de leiding van Alfred Eschué met Anna Netrebko, Rollando Villazon, Leo Nucci en Ildebrando D'Arcognelo aan de Weense staatsopera op DVD: Virgin Classics/ EMI cat; 009463633529.

5) Nog een eigenlijke operafilm van 1947 opgenomen als een opera comique met gesproken dialogen onder Giuseppe Morelli met Nelly Carradi(1914-1968) als Adina, Gino Sumberghi (1913-1996) als Nemorino en Tito Gobbi als (1913-1984) als Belcore en Italo Tajo (1915-1993) als Dulcamara. 

Iets meer weten over Tito Schipa Oliver Keegel " Operagazet ". Tito Schipa - "propheta in patria" - Opera Gazet