Maria Callas de beroemdste " Norma " van de twintigste eeuw. (1950)

Een opera van Vincenzo Bellini in twee bedrijven en vijf tonelen.

Libretto van Romani.

Inleiding.

In een brief van, september1831 schreef Bellini aan de sopraan Giuditta Paste dat Romani gelooft dat het onderwerp van hun nieuwe opera " Norma " erg zal aanslaan en dat de rol van Norma heel dicht bij haar karakter aanleunt, en dat haar stem en dramatiek zeer goed bij haar zou passen gezien haar ervaring in Bellini's vorige opera " La Somnambula " de kwetsbare zuiderse maagd.

De titelrol wordt algemeen beschouwd als een van de moeilijkste die voor een sopraan ooit is geschreven. In de stembeheersing, wat betreft het bereik, de fleksibiliteit en de dynamiek. Dramatisch gezien bereikt het kaarkter veel uiteen lopende emoties. De Duitse sopraan Lilli Lehmann merkte eens op dat het zingen van de drie verschillende Brünhildes in Richard Wagners " Der Ring des Nibelungen " in één avond minder belastend zou zijn dan het zingen van de Norma rol. Als je Wagner zingt, word je zo door de emotie en actie meegevoerd dat je niet hoeft na te denken hoe je de woorden moet zingen. Dat gaat van zelf, maar bij Bellini moet je altijd aandacht hebben voor de schoonheid van de noten en de juiste uitspraak.

In de twintigste eeuw hebben veel zangeressen zich met wisselend succes gewaagd aan de rol van Bellini's druïdenpriesteres. De beroemdste naoorlogse Norma is zonder meer Maria Callas die met 89 uitvoeringen , waarvan er verschillende zijn opgenomen tussen 1950 en 1965. Ze heeft  in totaal 9 verschillende volledige opnames opgenomen. Cecilia Bartoli heeft in 2013 een merkwaardige vertolking van Bellini's Norma opgenomen .

Rolverdeling.                        Stem.                      Eerste cast.

Norma, dochter van Oroveso -------------dramatische sopraan------------------- Giuditta Pasta

Adalgisa, jonge priesteres --------------------sopraan ---------------------------------- Giulia Grisi

Pollione, Romeinse consul in Gallië ---------- tenor ---------------------------Domenico Donzelli  

Oroveso, operhoofd van de druïden ------------bas ----------------------------- Vincenzo Negrini

Clotilde, Norma's vertrouwelinge ------------sopraan ----------------------------- Marietta Sacchi

Flavio, Polliones vriend -------------------------- Tenor ------------------------- Lorenzo Lombardi

Tijd en plaats: Gallië tijdens de Romeinse overheersing.

Akt. 1 

1° Toneel: het druïdenwoud. 

Het eerste toneel toont een heilig druïdenwoud met in het midden de eik van Irminsul met de steen die de druïden tot altaar dient. Oroveso, roept de druïden op deze plaats samen ( aria: " Ite sul colle, o druïdi "). Het uur is echter nog niet gekomen waarop Norma op de gong zal slaan, ten teken dat het gehate juk van Rome zal kunnen worden afgeschud. Langzaam verwijderen ze zich uit het woud.

Hun plaats wordt nu ingenomen door de Romeinse consul Pollione, die zijn vriend Flavio meedeelt dat zijn verhouding met de priesteres Norma, bij wie hij zelfs twee kinderen heeft, hem begint te vervelen. Hij is verliefd geworden op een andere jongere priesteres, Adalgisa. In zijn ( aria: " Meco all'altar di venere ") vertelt hij Flavio een onheilspellende droom die hij daarover heeft gehad. In de climax van het verhaal weerklinkt het geluid van de heilige gong, gevolgd door trompetgeschal. De druïden zijn weer op weg naar de eik van Irminsul, en het gelukt Flavio zijn vriend veilig terug te brengen, pas nadat deze zijn uitdagende ( cabalrtta : " Me protegge, me difende ") gezongen heeft. 

Norma betreedt nu het altaar voor de eik en richt in een recitatief ( " Sediziose voce ") het woord tot haar landgenoten, die zij tot geduld aanmaant. De tijd voor een opstand is nog niet gekomen . Daarna zingt ze haar beroemde invocatie aan de maan( aria: Casta Diva Che inargenti ") terwijl zij heilige maretakken van de eik snijdt. In haar aria hoor je het  verlangen naar haar minnaar die haar al sinds enige tijd schijnt te mijden. Als wederom de plek in het bos verlaten is komt Aldalgasi op die de steen van Irminsul om bescherming smeekt voor haar schuldige liefde ( gebed: " Deh, proteggimi o dio ") Pollione heeft de hele ritus vanuit zijn schuilplaats bespied en komt nu te voorschijn. Hij overhaalt haar hem, naar Rome te volgen en haar land te ontvluchten ( duet: " Va crudele ") .

2° Toneel: in Norma's woning.  

Haar vertrouwelinge Clothilde brengt Norma's twee zoontjes bij hun moeder, Zij worden bij haar in het geheim groot gebracht. Norma die een gelofte van kuisheid heeft afgelegd is voor haar landgenoten nog altijd de geëerbiedigde  opper-priesteres. Adalgina komt haar nood raad en bijstand vragen. Zij biecht haar liefde voor de Romein op aan Norma, die zich ontroerd haar eigen gevoelens herinnert toen zij zelf voor het eerst liefde opvatte voor Pollione (duet: " Sola furtiva al tempio ") in de ( cabaletta :" Ah si, fa core e abbracciami ") ontheft zij Adalgisa van haar gelofte en omhelst zij het meisje zusterlijk. Even later verandert haar stemming echter volkomen, als ze hoort dat Adolgisa's minnaar niemand minder is dan haar eigen geheime echtgenoot Pollione. Deze komt juist op dat ogenblik binnen, en de akte eindigt met een trio tussen de drie figuren ( Oh non tremare o perfido ") .

Akt .2 

3° Toneel: op dezelfde plaats als toneel 2. 

Norma komt op met een lamp en een dolk in de hand . Zij wil haar beide kinderen doden, maar als ze deze ziet liggen slapen, is zij daar niet toe in staat ( aria: " Teneri figli ") zij gebiedt Clothilde, Adalgisa bij zich te laten komen. Als deze schuchter verschijnt, deelt Norma haar mee dat zij afstand van Pollione wil doen mits Adaggisa de twee kinderen mee naar Rome wil nemen, waar ze veilig zullen zijn. (duet: " Deh con te li prendi ") Het tweede deel van dit duet is het beroemde ( " Mira a Norma, ai tuoi ginocchi ") met de ( cabaletta: " Si fin all'ore estreme ") waarin weer beide vrouwen elkaar haar sympathie en vriendschap betuigen.

4° Toneel: een eenzame plek in het bos.

Oroveso en de oudere druïden smeden een samenzwering tegen de Romeinse overheersing, die haar einde nadert ( aria met koor: " Ah del tebro al giogo indegno ") .

5° Toneel: voor de tempel van Irminsul. 

Norma verwacht Pollione, om voor het laatst afscheid te nemen van hem. Clothilde komt aangesneld en vertelt hoe Pollione getracht heeft Adalgisa uit de tempel te ontvoeren en daarbij door de druïden is betrapt en gevat. Buiten zich zelf van de woede slaat Norma op de gong en zij roept de Galliërs op de wapens tegen de Romeinen op te nemen.( solo en koor: " Guerra , guerra). Zij wenst dan de gevangengenomen Pollione alleen te ondervragen. In hun (duet: " In mia man alfin tu sei ") deelt Norma hem mee, dat zij zijn leven zal kunnen sparen indien hij de verzekering wil geven dat hij van Adalgisa zal afzien. Pollione weigert dit niet alleen, maar poogt Norma haar dolk te ontwringen, waarop zij om hulp roept en hem aan de Galliërs uitlevert. Zij verkondigt daarbij tevens te weten met welke priesteres hij een verhouding heeft gehad: zij zelf ! Ontzet vernemen de druïden deze zelfaanklacht, terwijl Norma, Pollione en Oroveso in het ( trio: " Qual cor tradisti ") commentaar op deze onthulling geven. Ook voor haar is de dood op de brandstapel nu onvermijdelijk. Zij weet echter haar vader Oroveso te overhalen, die kinderen veilig naar Rome te sturen ( " Deh non voleri vittime ") Daarna bestijgt zij samen met Pollione de brandstapel.

Terug Maria Callas als " Norma " 1960.

Bellini stierf in een verlaten villa even buiten Parijs te Puteaux, op een stormachtige herfstnamiddag op 23 september 1835. De laatste jaren van zijn kort leven had hij doorgebracht met Hugo, Musset, George Sand, Liszt, Chopin en Heine, die het eens had gezecht : " U bent een genie, Bellini, maart zoals alle genieën, Raphael en Mozart zal je niet lang leven". Hij is amper 34 jaar geworden.

Dat Bellini een der topfiguren is van de Westerse muziek werd ook beklemtoond door Wagner en Strawinsky. 

Waarom is de muziek van Bellini zo aangrijpend ? Het is gemakkelijk aan te voelen maar moeilijk te omschrijven. Hij is geboren in een gezegend land, zijn oor gestreeld sedert zijn prille jeugd, door de klagende melodieën die de Siciliaanse herders sedert de oudheid herhalen, zijn hart zit vol serene melancholie die in deze zonnige streek door de schaduwen van de avonden en door de oneindigheid van de zee verwerkt wordt. Deze melancholie vindt men terug in de zestiende eeuwse madrigalen van Gesualdo, Passiello en vooral bij Pergolesi. Bellini mengt deze mediterane geaardheid aan de dromen en aan de pantheïstische strekkingen van de Duitse en Engelse romantische literatuur om er een heerlijk geheel van te maken, vol charme en geheimen.

Qua vorm is de muziek van Bellini bijna uitsluitend een melodische lijn, die ons kan treffen, alsof we de ziel zelf van de muziek zouden horen zingen. Bellini heeft zelf uitgelegd hoe hij te werk ging.

" Wanneer ik mij in mijn kamer opgesloten heb draag ik alle partijen van alle personen voor met al de nodige hartstocht; ik bestudeer de inflexis van mijn stem, de snelheid en de onderverdeling van mijn voordracht en de natuurlijke uitdrukking van de hartstocht; het is zo dat ik de muzikale motieven en ritmen vind die mij met behulp van de harmonie toelaten de uitdrukking te beklemtonen en aan de toehoorders kan overdragen ". Hij schreef ook . " Een muzikaal drama moet doen wenen, sidderen en sterven door de zang zelf ".

Ook Wagner erkende dat Bellini een grondlegger was voor het lyrische drama. " Norma " is zelfs de meest geslaagde opera van Bellini ook door het uitstekende libretto van Romani die ons zo mooi de Gallo-Romeinse wereld doet herleven. De creatie had plaats aan de Scala van Milaan op 26 december 1831 onder de leiding van de componist zelf en met Giuditto Pasti als Norma en Giulia Grisi als Adalgisa.

Historische uitvoeringen.  

De première van deze opera was dus zoals hier hoger vermeld aan de Scala van Milaan en naast Pasta en Grisi hadden we ook Domenico Donzelli als Pollione en Vincenzo Negrini als Orovesi, Clothilde was Marietta Sacchi. Merkwaardig is dat de rol van Adagiso, die tegenwoordig dikwijls door een mezzo-sopraan gezongen wordt, gecreëerd werd voor een sopraan Giulia Grisi, die zelf later een van de beroemdste vertolksters werd van de Norma rol. De stem van Grisi was lichter dan die van Pasta. 

Deze traditie bleef in ere in Duitsland en Wenen. Zo zong Lilli Lehmann Norma met haar zuster Marie Lehmann, zij was een lichtere sopraan. Toen Hans Weisbach de opera in 1935 voor de Dresdener radio dirigeerde, zong Maria Cebotari Norma en Elisabeth Feuge Aldalgisi. Helaas ontstond in Italië de traditie om Aldalgisa te laten zingen door een alt, waardoor moeilijke coloratuur-duetten aan lichtheid en precisie gingen inboeten. Het is hier heel logisch dat de figuur van Norma hier door een zwaardere dramatischere stem gezongen moet worden. Tegenwoordig is men in Italië er ook op terug gekeerd. Alhoewel ook lichte alten zoals Ebe Stignani en Giulietta Simionatta wel een voortreffelijke interpretatie neer gezet hebben mogen we hier  ook zeker Cecilia Bartoli niet vergeten te vernoemen die een typische barok-alt is. 

Norma is wel een van de moeilijkste rollen  in de operaliteratuur. Dus vele grote dramatische sopranen hebben de rol van Norma op hun repertoire staan. Lili Lehmann, Giannina Russ, Ines de Frate, Celestina Bonisegna, Rosa Ponselle en de onvergetelijke Maria Callas die tussen 1949 en 1965 de rol wel 89 keer op het podium bracht. Bij de jongere generaties vinden we ook goede Norma's: Joan Sutherland, Montserat Caballé, June Anderson, Renée Fleming, Edita Gruberova, Sandra Radvanovsky, Cecilia Bartoli, Sumi Yo en de Belgische sopranen Iris Hendrickx en Jodie Devos. enz....

Historische uitvoeringen aan de lage landen.

In Nederland is de Norma de laatse 80 jaar alleen opgevoerd in het Italiaanse Opera. In 1931 dirigeerde Mario Parenti " Norma " met Emilia Piave, Lucia Albbrecia, Giovanni Breviario en Luigi Ferronie. Nadien met Gina Cigno als Norma. Te Brussel had men een reprise in 1938 met Clara Clairbert in de hoofdrol.

In Gent hadden we al heel vroeg een eerste vertoning in juni 1839 in het Duits tijdens het schitterende Duitse seizoen in de Parnassiusschouwburg door het gezelschap Köckert. In 1842 een eerste vertoning in het Frans in de juist heropende grote Schouwburg aan de Kouter op 21 april 1842 met Mareffe als Norma, Carles als Adalgisa, Scriwanneck als Clothilde, Haly als Pollione, Fortado als Orovese en Binot als Flavius. Een eerste Italiaanse voorstelling op 19 januari 1848 met del Carmen Montenegro als Norma, Montelli als Adalgisa en Borella als Pollione. In 1908/09 met Alexino als Norma Galan als Adagisa en Colli als Pollione. 

In de latere speelseizoenen vinden we producties in 1962/63 ^- 1963/64 - 1966/67 - 1972/73 en 1977/78 met Carla Ferrario als Norma en Michele Vilma, Maryse Patris als Adalgisa, Pierre Lanni als Pollione, Marseline Keirsbulk als Clothilde en Ovoveso door Tadeus Wiersbicki. Met een totaal een 65 vertoningen drie in het Duits, 33 in het Frans en 29 in het italiaans.

Discografie en Cinégrafie.  

Van deze populaire opera " Norma " zijn er niet minder dan 127 volledige opnamen op het internet geregistreerd de oudste is van 1937.

1) Van 1937 onder Ettore Panizza orkest van de " Metropolitan " met Gina Gigna, Bruna Castagna, Giovanni Martinelli, Ezio Pinza, Thelma Votipka en Giordano Polninier op Black disc (Lp) EJ.Smith " The Golden Age of Opera " EJS113(3Lp's - 1957) 

2) 1950 een eerste opname met Maria Callas. Tussen 1950 en 1965 heeft ze niet minder dan 9 volledige opnames geregistreerd telkens met een ander bezetting. De vroegste in 1950 samen met Giulietta Simionato als Adalgisa, Kurt Baum, Nicola Moscana, Concha de Los Santos en Carlos Sagarminaga. - reeds op Cd - Melodrama 26018(2 Cd's).

3) Nog een mooie uitvoering van 1956 onder Franco Chione " Theatro Rio de Janeiro " met Antoinetta Stella als Norma, Elena Nicolai, Mario Del Monaco, Plinio Classi, Carmen Pimental, Glanco Scarlini ook reeds op compact disc Premiere Opera 1311-2 (2Cd's 2004).

4) 1972 met Motsera Baballé, Sherlzy Verret, Johu Alesander, Raymond Michalski, Carlotta Ardassy en Charles Anthiny in de de leiding van Gian Franco Masini op CD Celesta audio CA 031 ( 2 Dd's)

5) 2013 onder Giovanni Antonio met het orkest " La Scintilla " met Cecilia Bartoli als Norma , Sumi Yo, John Osborn, Michele Pertusi, Liliane Nikiteanu, Reinaldo nacios op CD Decca 47835/7 een schitterende opname !!!!!.

6) Op DVD van 2008 onder de leiding van Evelino Pido van het " Theatro Communale di Bologna " met Donielo Dessi, Kato Aldrich, Fabio Armiato, Rafal Siwek, Marie Lic Erard, Antonello Ceran op DVD Hardy Carnic Video HCD 4034.

https://www.youtube.com/watch?v=r0_D65bedTc Adelina Patti( 1843-1919) opname van 1905.

https://www.youtube.com/watch?v=fLEi1edgzNk  Lilli Lehmann ( 1848-1929) opname van 1907.

https://www.youtube.com/watch?v=J8T-anoqBko  Celistina Bonnisgna (1877-1947) opname van 1910.

 https://www.youtube.com/watch?v=isoGu7utEBI  Rosa Ponselle (1897-1981) opname van 1919. 

https://www.youtube.com/watch?v=issgvna6Qos  Ebe Stignani (1903-1974) vermoedelijke opname 1929.

(5) Maria Callas: Norma/Bellini- Casta diva & Cabaletta- Paris 1958 (Ita/Fr/En Lyrics) - YouTube  Maria Callas (1923-1977) opname 1960.

https://www.youtube.com/watch?v=aHFAKg1J4FY  Giulietta Simionato (1910-2010) opname 1961.

https://www.youtube.com/watch?v=Rg4L5tcxFcA Renée Fleming (1959) opname 2010.

(5) Anna Netrebko ♫ Casta Diva ♫ ( «Norma» V.Bellini) - YouTube  Anna Netrebko (1974) opname van 2007.

https://www.youtube.com/watch?v=H_-HHTQJBLQ Sumi Yo (1962) opname 2017. 

Deze tien top diva's zijn cronologisch gerangschikt volgens  de tijd van hun actieve carrière het zijn stuk voor stuk prachtige opnamen houd wel rekening met de periode waarin deze juweeltjes zijn opgenomen de oudste dateerd van 1905 de jongste van 2017. 

Klik gewoon op de link en je komt rechtstreeks op Youtube waar je alle gegevens rond de videoclip kan terug vinden .